Bóng đá có thể kích hoạt cảm hứng nghệ thuật

Thứ Bảy, 10/09/2016 00:09

. LÊ THIẾU NHƠN

Bóng đá và âm nhạc

Không phải chờ đến mỗi dịp EURO hay World Cup, nhân loại mới thừa nhận sức hấp dẫn của bóng đá. Từ rất lâu, sự thăng hoa trên sân cỏ đã góp phần thăng hoa cho hàng triệu trái tim trên thế giới. Và tất nhiên, âm nhạc không đứng ngoài nỗi hân hoan vô tận của các tín đồ túc cầu giáo. Nhiều ca khúc về môn thể thao vua ra đời, mang theo giai điệu rộn ràng đến với mỗi trận tranh tài sôi động.

Điều dễ hiểu, ca khúc bóng đá không dành cho các cầu thủ, mà lan tỏa trong đời sống các cổ động viên. Ca khúc được nhiều cổ động viên yêu thích nhất trên hành tinh là You’ll never walk alone thường hát vang trên các khán đài khắp năm châu. Ý niệm “bạn không bao giờ độc hành” được danh ca John Farnham biểu diễn trên sân khấu chuyên nghiệp lần đầu tiên năm 1972, sau đó gần như trở thành “bóng đá ca” của người hâm mộ các câu lạc bộ nổi tiếng như Liverpool, Bayern Munich, AS Roma, AC Milan và gần đây có cả phiên bản tiếng Nhật theo chân các cổ động viên câu lạc bộ FC Tokyo ở xứ sở mặt trời mọc.

Không chỉ quyến rũ bằng tiết tấu, ca khúc You’ll never walk alone còn truyền tải nhiều ý niệm thú vị rằng “có những chuyến đi dịu dàng và có những chuyến đi sóng dậy, tôi vẫn muốn bạn nhớ một điều và tôi vẫn muốn bạn biết một điều, đó là bạn sẽ không lẻ loi đâu”. Vì vậy, You’ll never walk alone còn được ba giọng tenor lừng danh Jose Carreras, Placido Domingo, Luciano Pavarotti trình bày theo dạng opera vào năm 1998 và đứng ở vị trí cao trong nhiều bảng xếp hạng âm nhạc tại Anh. Cuối năm 2001, nữ danh ca Barbara Streisand dùng bài hát bất hủ này để hát ở lễ trao giải Emmy nhằm tưởng nhớ các nạn nhân của vụ khủng bố ngày 11 tháng 9. Và hiện nay, ca khúc You’ll never walk alone luôn được nhiều thí sinh chọn để khoe chất giọng tại các cuộc thi “Thần tượng âm nhạc” ở châu Âu và châu Mĩ!

Dù chưa thể sánh với You’ll never walk alone nhưng nhiều ca khúc về bóng đá cũng được ra đời một cách hào hứng. Có thể kể tên vài ca khúc lưu lại dấu vết trong lòng giới mộ điệu như Celebrate the day do Herbert Groenemeyer trình bày, The time of our lives do Toni Braxton trình bày, The cup of life do Ricky Martin trình bày và Oh! Africa do Akon Feat và Keri Hilson trình bày. Tuy nhiên, nữ danh ca Shakira lại có sức chinh phục riêng với hai ca khúc Hips don’t lie và Waka waka khiến các cổ động viên bóng đá phải nhún nhảy theo đầy cuồng nhiệt!

Nói chuyện của thiên hạ rồi, không thể không nói đến chuyện của chúng ta. Bóng đá nước nhà có được các nhạc sĩ và ca sĩ ủng hộ không nhỉ? Cũng có đấy, một cuộc vận động sáng tác về bóng đá đã được tổ chức khá quy mô và thu hoạch vài ca khúc như Chỉ có một con đường, Vùng lên Việt Nam, Quyết chiến trận này, Sút sút sút… Đáng tiếc, hình như cảm hứng của nhạc sĩ dễ rung động với váy áo hơn, nên các ca khúc về bóng đá “made in nội địa” cứ như lẩn khuất ở nơi nào đó.

Được ưa chuộng nhất, có chăng là ca khúc Tôi yêu bóng đá của Trần Tiến với lời ca “hơi bị” trữ tình: Tôi yêu bóng đá khi tôi còn đang bé thơ. Tôi mơ trong giấc mơ những khung thành tan vỡ. Ra sân tôi đã quên chính tôi rồi bạn ơi. Quả bóng bay lên trái tim tôi không nằm yên. Đặc biệt, ca khúc Tôi yêu bóng đá chỉ chứng minh được sức lôi cuốn khi do chính Trần Tiến thể hiện bằng động tác nhăn trán nhíu mày hoặc vung tay vung chân lúc ngân nga những từ đệm “ồ ố ô… í a í a í à”.

Thành thật mà nói, chúng ta chưa có những ca khúc hay để cổ động cho bóng đá nước nhà. Tình yêu bóng đá của các nhạc sĩ thì chẳng ai dám nghi ngờ, tâm huyết sáng tạo của các nhạc sĩ cũng chẳng ai dám nghi ngờ, vậy tại sao chưa có giai điệu nào đủ nhịp nhàng bay theo quả bóng mang sức mạnh con Rồng cháu Tiên? Liệu đó có phải là một đòi hỏi hơi quá đáng chăng? Không khéo các nhạc sĩ thân mến của chúng ta bị đụng chạm tự ái mà thắc mắc lại rằng “bóng đá Việt Nam hay bao nhiêu mà yêu cầu phải có bài hát hay xứng đáng”, thì chắc chắn không ít người phải ngượng đỏ mặt đấy nhé!

Bóng đá và điện ảnh

Trong thể thao, bóng đá được xem như bộ môn phổ biến nhất. Trong nghệ thuật, điện ảnh được xem như bộ môn hiện đại nhất. Vì thế, cuộc gặp gỡ giữa bóng đá và điện ảnh rất đáng để chờ đợi và hi vọng. Vua bóng đá Pele năm 1981 được mời sang Mĩ tham gia bộ phim Chiến thắng. Dù được đóng chung với tài tử lừng danh thời điểm ấy là Sylvester Stallone và được nhận một mức thù lao cao ngất ngưởng, cầu thủ da đen huyền thoại vẫn tuyên bố khảng khái: “Không có tác phẩm nghệ thuật nào có thể phản ánh hết những nghịch lí kì thú và những xúc động mãnh liệt của sân cỏ!”. Vẫn biết vậy, nhưng những nhà điện ảnh thiện chí với cuộc đời đâu cho phép màn bạc thờ ơ với nhịp điệu sân cỏ vốn đã trở thành một phần vui buồn của nhân loại!

Vốn sẵn niềm tự hào là cái nôi của bóng đá, người Anh có khá nhiều tác phẩm nghệ thuật hướng đến sân cỏ. Từ cuốn tiểu thuyết của Leonard Gribble, bộ phim Bí ẩn trên sân vận động Arsenal đã ra đời vào năm 1939, đánh dấu sức hấp dẫn của túc cầu giáo không chỉ mở đầu và kết thúc ở tiếng còi trọng tài. Sau chiến tranh thế giới thứ hai, hiện tượng Xô-viết hùng mạnh được phô diễn khắp các lĩnh vực, và điện ảnh Xô-viết cũng xuất hiện hai bộ phim về bóng đá lôi cuốn người xem là Đội bóng phố tôi và Hiệp ba.

FIFA từng dự kiến tổ chức một hội thảo về những bộ phim liên quan đến sân cỏ, nhằm thành lập một trung tâm lưu trữ những tác phẩm nghệ thuật thứ bảy trứ danh dành cho người hâm mộ bóng đá. Rất tiếc đến nay dự án ấy vẫn chưa thực hiện được, và tạm thời mỗi quốc gia đều có bảng xếp hạng riêng đối với những bộ phim về bóng đá. Ví dụ, các cổ động viên bóng đá Pháp hãnh diện giới thiệu ba bộ phim có tên gọi Nỗi kinh hoàng của thủ môn trước cú phạt đền sản xuất năm 1971, Cú đánh đầu sản xuất năm 1979 và Giết chết trọng tài đi sản xuất năm 1990. Người Anh lại cho rằng bộ phim Thẻ vàng sản xuất năm 1997, chuyển thể từ tiểu thuyết của Nick Hornby là bộ phim hay nhất hành tinh nói về bóng đá. Còn người Đức có bộ phim Điều kì diệu ở Bern sản xuất năm 2003, thu hút hơn ba triệu khán giả ngay tháng đầu tiên trình chiếu!

Tuy nhiên, muốn hiểu sức mạnh của điện ảnh thì phải ngước mắt nhìn về Holywood. Đành rằng, bóng đá Mĩ chưa vượt trội, nhưng công nghệ làm phim của nước Mĩ đã đạt đến mức chuyên nghiệp. Muốn có một bộ phim kinh điển về bóng đá, cách duy nhất là khơi dậy tình yêu sân cỏ từ phía những nhà làm phim Mĩ. Sau bộ phim Người anh hùng của ngày hôm qua sản xuất năm 1980 với ngôi sao điện ảnh Adam Faith và bộ phim Ngày thứ bảy đã đến sản xuất năm 1995 với ngôi sao Sean Bean, đến nay Holywood vẫn chưa hứng thú tiếp tục đầu tư thêm một bộ phim nào về bóng đá!

Làm phim về bóng đá không dễ. Không phải bất cứ máy quay phim nào đặt ngoài sân cỏ cũng thâu tóm được không khí bóng đá. Nền điện ảnh của chúng ta đến hôm nay cũng chỉ có ba bộ phim đáng nhớ về bóng đá. Đầu tiên là bộ phim Phút 89 dựa theo kịch bản của nhà văn Vũ Bão, sản xuất năm 1982. Đến thời tư nhân làm phim có thêm Cô thủ môn tội nghiệp do Thanh Mai đóng vai chính. Kế tiếp, bộ phim Sút, sút dzô quy tụ cả mĩ nhân Y Phụng, danh hài Bảo Quốc lẫn cầu thủ Lê Huỳnh Đức vẫn chỉ mang yếu tố giải trí mà thôi. Biết làm sao được, màn ảnh thế giới hơi xa sân cỏ thế giới, màn ảnh Việt Nam càng xa sân cỏ Việt Nam!

Bóng đá và văn chương

Phàm thứ gì quen thuộc với đời sống đều không bao giờ xa lạ với văn chương. Bóng đá cũng vậy. Sức cám dỗ của túc cầu giáo đã khiến một nhà văn tiêu biểu của chủ nghĩa hiện sinh là Albert Camus cũng nhảy bổ ra sân cỏ với tư cách một… thủ môn. Thời gian tác giả những danh tác Người xa lạ, Dịch hạch và Sa đọa gắn bó cùng đội tuyển Algeria không dài, nhưng cũng đủ để những người hâm mộ bóng đá xứ sở này tự hào rằng họ từng có một cầu thủ đoạt giải Nobel văn học năm 1957!

Ở nước ta, tuy chưa có nhà thơ hoặc nhà văn nào đủ dũng khí rượt đuổi trái bóng suốt 90 phút tại sân vận động cấp huyện, nhưng lại có rất nhiều cây bút bình luận bóng đá cấp quốc gia như Thanh Thảo, Trần Ninh Hồ, Anh Ngọc, Nguyễn Thụy Kha… Không chỉ có những nhận định hoa mĩ như các huấn luyện viên thứ thiệt, nhiều thi sĩ còn ngày đêm mơ màng sinh khí cầu trường để mỗi tiếng reo hò bỗng hóa thành một câu thơ run lẩy bẩy như mảnh lưới hứng trọn cú sút quỷ khóc thần sầu. Trong các ngôi sao từng vụt qua World Cup, nhà thơ Nguyễn Duy hình như có khả năng viết đúng tên danh thủ dễ nhớ và dễ viết nhất là Pele, nhưng từ năm 1982 ông đã có bài thơ Nhịp điệu Espana ca ngợi những trận đấu sục sôi réo gọi: Quả bóng buồn tênh qua chân các anh. Bay lên mà thành nghệ thuật. Và cú đá người đời không ưa. Các anh biến hóa ra cái đẹp.

Xét về tính sinh động, thì văn chương và bóng đá như mặt trăng đặt cạnh mặt trời, tưởng gần gũi mà cách ngăn ngàn trùng. Vì vậy, tác phẩm chữ nghĩa viết về môn thể thao vua luôn là thách thức đối với các tác giả vốn dài lưng tốn vải. Nước Anh có nền bóng đá lâu đời nhất, nên mảng văn chương liên quan đến bóng đá của họ cũng có sự phong phú và đa dạng đáng kể. Nhà viết kịch Tom Stoppard từ năm 1977 đã đưa lên sân khấu vở diễn Lỗi nhà nghề được coi như một vở kinh điển trong giới kịch nghệ. Đến năm 1990, công chúng Anh còn có thêm một vở kịch lấy nguyên mẫu một thần tượng bóng đá của họ là Một buổi chiều với Gary Lineker. Thế nhưng, lừng lẫy nhất phải nhắc đến tiểu thuyết Fever Pitch (tạm dịch Cơn sốt sân cỏ) của Nick Hornby nói về tình yêu bóng đá cháy bỏng đam mê!

Khi trái bóng bắt đầu lăn tại các giải đấu lớn thì các thi sĩ Việt Nam cũng ngả nghiêng vần điệu đong đưa theo những đường chuyền, lắc lư theo những quả phạt góc, hồi hộp như trái tim sắp rớt bịch xuống chấm phạt đền. Nhìn chung, thứ vần vè viết cho kịp tiếng còi kết thúc mỗi trận đấu thì bao giờ cũng phô bày đầy đủ sự ngây dại của ngôn ngữ đối lập với hào hứng cầu trường! Tuy nhiên, những ai có phẩm chất thi sĩ thì chỉ cần dăm lần liếc mắt qua màn ảnh truyền hình trực tiếp bóng đá cũng có thể viết được những câu thú vị. Ví dụ, nhà thơ Nguyễn Vũ Tiềm viết bằng kinh nghiệm của một người ít xem bóng đá: Con vừa mới xỏ giầy vào hiệp nhất. Trận đấu đời cha đã cuối hiệp nhì. Chiếc đồng hồ, người trọng tài nghiêm khắc. Phút rời sân không thể níu thêm giờ!.

L.T.N

Tin tức khác

Bài đọc nhiều nhất

Ống kính nhà văn

Hoà Lam, xóm nhỏ bình yên bên bờ sông Lam

Phố phường Hà Nội rợp sắc trong ngày thu lịch sử

Người thổi hồn vào đất

Trái tim của 'Tây Bắc đệ nhất động'

Bóng thầm mà rực rỡ trên mỗi trang văn

Sau những giờ lên lớp về lí thuyết, các ông chia nhau mỗi người kèm mấy học viên sáng tác... (CHÂU LA VIỆT)

Anh Tựu trong "Vượt lũ"

Anh Tựu của chúng tôi, ngoài đời là Thầy thuốc Ưu tú, tiến sĩ, dược sĩ chuyên khoa II Trần Tựu... (KIỀU BÍCH HẬU)

Giọt nước mắt mang hình vết thương

Cứ chiều chiều bà xay bột, tối tráng bánh rồi phơi, phơi đến khô thì mang ra chợ, vừa quạt than nướng vừa bán... (VŨ THANH LỊCH)

Tiếng chim bắt cô trói cột

Chẳng biết bắt đầu từ đâu, nhưng trong kí ức của một đứa trẻ đôi lần lên núi kiếm củi, bứt lá rừng về lót chuồng cho lợn cho bò, thi thoảng gặp bụi sim chín ửng… thì núi sau lưng làng tôi được bắt đầu từ mé sông... (HỒ MINH TÂM)

Sách từ Nhà số 4