Tập thơ Cùng Việt Nam được nhà thơ người Tây Ban Nha Angelina Gatell tuyển chọn và biên soạn vào năm 1968. Tập thơ tập hợp tác phẩm của các nhà thơ Tây Ban Nha phản đối cuộc chiến tranh phi nghĩa của Mĩ ở Việt Nam. Tháng 9 năm ấy, Nhà xuất bản Ciencia Nueva gửi tập thơ tới các cơ quan kiểm duyệt của chính phủ. Sau nhiều lần báo cáo, vào tháng 1 năm 1969, Cục Biểu diễn và Văn hóa quần chúng thuộc Bộ Thông tin và Du lịch Tây Ban Nha đã từ chối cấp phép xuất bản. Hôm nay, sau gần 60 năm, tập thơ đã được hiện diện tại chính đất nước Việt Nam.
Sáng 23/4/2025, tại Hà Nội, Nhà xuất bản Kim Đồng đã long trọng tổ chức buổi ra mắt tập thơ Cùng Việt Nam, bản tiếng Việt - như sự khẳng định giá trị của lịch sử, giá trị của nghệ thuật, giá trị của sự thật và giá trị của nhân văn. Một tập thơ được viết từ đất nước xa xôi, ở khoảng thời gian xa xôi, tưởng như đã bị lãng quên... Tập thơ càng trở nên ý nghĩa hơn khi được ra mắt vào đúng dịp kỉ niệm 50 năm ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước.
Cùng Việt Nam gồm hơn 40 bài thơ được sáng tác trong những năm 1960, giai đoạn kháng chiến chống Mĩ ở Việt Nam đang diễn ra ác liệt nhất, cũng là lúc phong trào phản chiến lan rộng trên toàn cầu. Tập thơ với sự tham gia của nhiều nhà thơ nổi tiếng như Rafael Alberti, Gabriel Celaya, Gloria Fuertes, José Agustín Goytisolo, Celso Emilio Ferreiro... Tập thơ có nội dung phản đối chiến tranh và đế quốc nên đã bị chính quyền độc tài Franco kiểm duyệt và cấm xuất bản. Năm 2016, bản thảo tập thơ được tìm thấy trong kho lưu trữ của cơ quan kiểm duyệt và đã được chính thức xuất bản.
Bà Carmen Cano de Lasala Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Tây Ban Nha tại Việt Nam và Ông Bùi Tuấn Nghĩa, Giám đốc Nhà xuất bản Kim Đồng tại buổi ra mắt sách.
Bà Carmen Cano de Lasala, Đại sứ đặc mệnh toàn quyền Vương quốc Tây Ban Nha tại Việt Nam đã đến dự buổi giới thiệu sách và chia sẻ: Vậy là gần 60 năm kể từ khi ra đời, tập thơ đã đến tay bạn đọc Việt Nam, mở ra trước mắt các bạn những tình cảm mạnh mẽ mà các nhà thơ Tây Ban Nha dành cho Việt Nam trong tháng ngày gian khó ấy. Cuốn sách không chỉ là sợi dây kết nối hai dân tộc, mà còn là không gian thơ ca giúp công chúng Việt Nam tìm hiểu và khám phá nền văn học Tây Ban Nha thông qua những tên tuổi lớn đương thời.
Ngày hôm nay, khi Việt Nam đã hoà bình, Cùng Việt Nam trở lại như một minh chứng sống động bằng ngôn ngữ thi ca. Cùng Việt Nam là lời ủng hộ Việt Nam sâu sắc, chân thành từ bên kia bán cầu - thể hiện tình đoàn kết quốc tế và khát vọng hòa bình. Vết thương rỏ máu ở Việt Nam/ Nơi có gì đó chết đi và có gì đó được sinh ra/ Trong khi chết đi hoặc sinh ra/ Máu trung thành/ Với vai trò của nó/ Vết thương rỏ máu ở Việt Nam/ Nhưng người bị thương/ Cái người chết đi ấy/ Hầu như không rên rỉ... (Vết thương rỏ máu ở Việt Nam - Lauro Olmo).
Các khách mời tại buổi ra mắt sách.
Tại buổi ra mắt tập thơ, PGS Tiến sĩ Phạm Xuân Thạch chia sẻ: Không khí thời đại vang vọng trong tập thơ này. Sự ủng hộ nồng nhiệt của văn nghệ sĩ Tây Ban Nha dành cho Việt Nam là sự ủng hộ của lương tri. Văn học phản chiến là dòng văn học quan trọng trên thế giới. Trong khi chiến tranh là sự hủy diệt nhân tính, là sự lên ngôi của bạo lực, chà đạp nhân văn thì văn học chiến tranh tôn thờ tính người. Văn học phản chiến gắn với nhiều nghệ sĩ cách tân. Nhiều thơ phản chiến được viết với phong cách hiện đại. Văn học phản chiến đề cao văn hoá dân tộc. Tập thơ này được nhiều nhà thơ viết theo phương ngữ Tây Ban Nha, hướng đến đề cao tinh thần bảo tồn văn hoá truyền thống, bảo vệ văn hoá dân tộc riêng, quyền chấp nhận đa dạng văn hoá của các dân tộc... góp phần vào sự đa dạng của văn học phản chiến.
Cùng Việt Nam không chỉ là lịch sử mà còn là tiếng vọng nhân đạo vượt thời gian, phản ánh cái nhìn tình cảm của trí thức Tây Ban Nha với Việt Nam. Những vần thơ ấy không chỉ thể hiện tình yêu dành cho một dân tộc, mà còn là tiếng nói của lương tri, của lương tâm trước nỗi đau chiến tranh.
Sự kiện ra mắt cuốn sách Cùng Việt Nam được nhiều bạn đọc quan tâm.
Tập thơ được tiến sĩ Nguyễn Thị Kim Dung chuyển ngữ với tất cả sự xúc động và thấu hiểu. Hiện cô là Giảng viên Khoa Tiếng Tây Ban Nha, Đại học Hà Nội. Tại buổi ra mắt sách, cô bày tỏ: Khi đọc bản gốc tôi rất xúc động và nghĩ đến việc dịch tập thơ vì toàn bộ tập thơ là ủng hộ Việt Nam. Đọc tập thơ tôi thấy tự hào nhưng cũng đầy đau xót, khi những nhà thơ ở một đất nước xa xôi họ viết về chiến tranh Việt Nam trực diện, tàn khốc đến thế. Qua đó ta cũng thấy một Việt Nam kiên cường, tươi đẹp, hơi thở cuộc sống trong chiến tranh, nông dân vẫn ra đồng, trẻ em vẫn đi học... nên cuộc chiến tranh do Mĩ gây ra là một cuộc chiến phi nghĩa. Mặt khác, qua tập thơ, chúng ta cũng thấy được văn hoá Tây Ban Nha như thói quen hay các lễ hội thường được nhắc đến để ca ngợi cái đẹp. Những tình cảm, hình ảnh mang tính thông điệp chung như tự do, chân quý cũng được đề cao.
Không chỉ giới thiệu tập thơ, tại buổi lễ còn có không gian nghệ thuật thơ - tranh đặc sắc. 6 họa sĩ Tây Ban Nha và 6 họa sĩ Việt Nam đã có những tác phẩm hội họa song hành với những bài thơ làm nên sự trọn vẹn cho cuốn sách. Do không thể tìm lại các bức tranh và bản khắc ban đầu họa sĩ Julio Álvarez thực hiện, nên trong lần xuất bản bằng tiếng Việt lần này, Cùng Việt Nam đã được các họa sĩ vẽ minh họa mới. Điều này tạo nên một cuộc đối thoại nghệ thuật xuyên thời gian và không gian thể hiện sự cộng hưởng sâu sắc giữa thi ca và hội họa trong việc truyền tải thông điệp hòa bình, phản chiến và tình đoàn kết nhân loại.
Họa sĩ Vũ Xuân Hoàn chia sẻ: Với tôi, đây là một tập thơ lạ, những ngôn ngữ tôi chưa bao giờ được đọc. Bố cục các bài thơ độc đáo mang đến gợi ý về tạo hình cho các hoạ sĩ. Tôi bị ám ảnh về sự chân thực, trực diện, tàn khốc khi các nhà thơ viết về chiến tranh. Họ viết rất Tây Ban Nha. Sự trực diện và chân thực ấy tạo nguồn cảm hứng cho chúng tôi vẽ.
Cuốn sách còn là cầu nối văn hóa giữa Việt Nam và Tây Ban Nha, giúp bạn đọc Việt Nam hôm nay hiểu thêm về đất nước và con người Tây Ban Nha. Sự xuất hiện của tập thơ Cùng Việt Nam góp phần khơi dậy niềm tin vào giá trị của hòa bình, tự do, độc lập dân tộc trong bối cảnh thế giới hiện đại vẫn còn nhiều bất ổn.
HOÀI PHƯƠNG
VNQD