Rồi Hợp kể, trong một đêm trăng, đơn vị anh vượt sông bằng mảng, lính trẻ hồn nhiên, anh dùng tay tạt nước tạo sóng, những cú tạt mạnh làm cho những hạt nước bay lên lấp lánh. Không ngờ trò nghịch vui đó, hình ảnh đó đã được thu vào trong mắt của anh Chiến, rồi được anh Chiến đưa vào bài thơ.
Có một người, khi còn sống tôi không hề thân quen nhưng khi ông đã rời cõi tạm, về miền xa thẳm rồi thì những bài thơ, những bài báo của ông đã làm cầu nối cho sự gắn kết giữa tôi và gia đình ông, được kết thân với những người bạn, những người đồng đội, đồng nghiệp danh tiếng của ông…
Một lần, tình cờ tôi được đọc cuốn Nguyễn Đình Chiến - Tuyển tập tác phẩm do Nhà xuất bản Hội Nhà văn phát hành, năm 2015, thời gian này đúng vào dịp giỗ đầu của ông. Cuốn sách dày dặn 525 trang. Lúc đầu tôi nghĩ cũng bình thường như bao cuốn sách khác, tâm thế thanh thản đọc theo sở thích thôi, nhưng khi phát hiện vị thế và tài năng của nhân vật trong cuốn sách qua giọng thơ, qua những bài thơ của ông, thì tôi chuyển sang tâm thế khác. Đặc biệt, khi đọc bài thơ Gặp lại các em tôi đã khóc. Khóc bởi "các em" đang nằm dưới những ngôi mộ của xứ Lạng những cánh hoa hồi phủ thơm mặt đất kia chính là đồng đội tôi, là thế hệ chúng tôi.
Bài thơ "Gặp lại các em" của nhà thơ Nguyễn Đình Chiến qua giọng đọc NSND Tạ Tuấn Minh và phần minh họa của các diễn viên Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội. Ảnh: Thành Duy
Đọc đến phần bạn bè viết về ông, tôi thấy ngờ ngợ như đã gặp. Tôi điện cho một người cùng quê, hiện đang sống ở Hà Nội là bạn thân của ông tả đặc điểm của người đã gặp, đặc biệt là chi tiết ông biết và viết chữ nho rất đẹp. Người bạn này bảo, đúng rồi, Nguyễn Đình Chiến đấy, đi nhanh, nói to, làm thơ hay và viết chữ nho rất đẹp. Nhìn kĩ lại ảnh được in trong sách tôi nhận ra mình đã từng gặp ông trong một vài dịp. Vậy thì hóa ra tôi đã được thấy ông, khi ông trò chuyện rất vui với mọi người, chỉ là chưa được trò chuyện riêng mà thôi.
Khi liên hệ với vợ của nhà thơ Nguyễn Đình Chiến là bác sĩ Trần Thị Kim tôi được biết thêm nhiều thông tin về tác giả. Tôi thêm ngưỡng mộ trước một người vừa học xong cấp 3, dẫu chưa đủ tuổi nhưng đã khai tăng, để được vào bộ đội, lên đường đánh Mĩ; ngưỡng mộ trước một cán bộ mẫn cán của quân đội.
Thế rồi cuốn sách Nguyễn Đình Chiến - Tuyển tập tác phẩm tập 2 được in và ra mắt bạn đọc, trong đó có bài tôi viết về ông. Buổi giới thiệu sách có các đại biểu về dự tại Yên Bái. Buổi chiều cùng ngày, đoàn Hà Nội ra viếng mộ Nguyễn Đình Chiến, rồi vào nhà thăm thân mẫu của ông. Bà cụ ngoài 90 tuổi và gia đình rất vui, vì có các bạn của anh Chiến đến thăm.
Bộ sách "Nguyễn Đình Chiến - Tuyển tập tác phẩm".
Sau đó, trong buổi ra mắt cuốn sách Nguyễn Đình Chiến - Một hồn thơ Tây Bắc, gia đình cùng các bạn văn chương của ông có tổ chức một đêm thơ ở Hà Nội với tên gọi Nguyễn Đình Chiến, còn tình yêu ở lại. Tại cuộc giao lưu này mọi người tham dự thực sự mãn nguyện với bữa tiệc âm nhạc, đặc biệt là được nghe thơ Nguyễn Đình Chiến. Dẫn chương trình là NSND Lê Khanh, cùng sự thể hiện của NSND Văn Chương, NSND Vương Hà. Tôi đặc biệt ấn tượng với chất giọng của NSND Lê Chức khi ông đọc bài thơ Gặp lại các em. Không chỉ tôi mà cả khán phòng lặng đi rồi vỡ òa với những tràng pháo tay và những tiếng trầm trồ khen ngợi.
Một chiều thu, các bạn là cựu học viên trường Sỹ quan Pháo binh đi xe từ Hà nội về thăm tôi trong đó có Nguyễn Lương Hợp. Hợp chăm chú xem giá sách của tôi và chú ý cuốn Nguyễn Đình Chiến - Tuyển tập tác phẩm và hỏi thăm về cuốn sách. Thì ra trong cuộc ra mắt cuốn sách này ở Yên Bái chúng tôi cùng dự mà không nhận ra nhau. Nguyễn Lương Hợp bảo:
- Anh Chiến là chỉ huy của mình, anh thực sự là người tài, anh làm thơ rất hay, từng đoạt giải A trong cuộc thi thơ do Báo Văn Nghệ tổ chức đấy. Bài thơ đoạt giải là bài Gặp lại các em.
Anh Hợp nói thêm:
- Lục có nhớ câu Em đập sóng thia lia cho dậy ánh trăng vàng không?
Rồi Hợp kể, trong một đêm trăng, đơn vị anh vượt sông bằng mảng, lính trẻ hồn nhiên, anh dùng tay tạt nước tạo sóng, những cú tạt mạnh làm cho những hạt nước bay lên lấp lánh. Không ngờ trò nghịch vui đó, hình ảnh đó đã được thu vào trong mắt của anh Chiến, rồi được anh Chiến đưa vào bài thơ.
- Khi trò chuyện với mình, anh Chiến bảo mình chính là nguyên mẫu của câu thơ đó - Anh Hợp nói.
Anh Nguyễn Lương Hợp cho biết, ngày đó trong đơn vị người có trình độ hết cấp 3 không nhiều, biết anh hay đọc sách, cũng yêu thơ văn nên anh Nguyễn Đình Chiến rất quý. Anh Chiến hay làm thơ, cứ làm xong bài nào anh lại đọc cho anh Hợp nghe trước. Sau đó chính anh Chiến đã giới thiệu anh Nguyễn Lương Hợp đi học. Sau này anh Hợp về làm việc tại Tổng công ty truyền thông đa phương tiện VTC trước khi nghỉ hưu. Anh Hợp kể rằng, anh Chiến bảo, những người có kiến thức như Hợp cần được đào tạo tiếp để làm nguồn cho đất nước, cho quân đội sau này.
Tối hôm đó, sau khi thăm nhà mấy bạn bên Thái Thụy, chúng tôi có cuộc liên hoan gặp mặt nhỏ. Để nhớ về một thời, chúng tôi vừa ăn vừa hát những bài ca của lính, dẫu khi đó nhiều anh tóc đã bạc trắng. Anh Hợp xin góp vui một bài thơ viết về một thời trận mạc năm xưa. Thế rồi anh đọc, tất cả im phắc. Tôi bất ngờ với chất giọng hào sảng của Hợp. Anh diễn xuất như một người lính chiến năm xưa. Đó chính là một bài thơ của anh Nguyễn Đình Chiến.
Tiết mục trình diễn bài thơ "Gặp lại các em" đã gây xúc động mạnh trong khán giả xem chương trình "Những câu thơ viết nên hình đất nước" do Tạp chí Văn nghệ Quân đội tổ chức tại Hà Nội tối 14/8/2025. Ảnh: Thành Duy
Trong dịp kỉ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám và Quốc khánh 2/9, qua facebook tôi tình cờ được nghe lại bài thơ Gặp lại các em của nhà thơ Nguyễn Đình Chiến qua giọng đọc của NSND Tạ Tuấn Minh. Khi nghe bài thơ, những câu chuyện chắp nối và kỉ niệm với thơ ông lại ùa về. Sức sống của thơ ca thật mãnh liệt và có sức lay động ghê gớm. Khi đọc lại bài thơ trên facebook nhà văn Đỗ Tiến Thụy, đặc biệt là sau khi nghe trọn chương trình Những câu thơ viết nên hình đất nước trong tiết mục Tiếng thơ của Đài Tiếng nói Việt Nam trong đó có bài thơ Gặp lại các em, tôi đã điện cho bạn mình là Nguyễn Lương Hợp, nguyên mẫu của câu thơ Em đập sóng thìa lia cho dậy ánh trăng vàng để chúng tôi cùng chia sẻ niềm vui với thơ, cùng nhớ và tự hào về một thời từng bên chiến hào, chiến đấu chống quân thù, về những tháng năm không thể nào quên.
Với những gì biết về tác giả, tôi chợt nghĩ, những người đức độ và tài năng, có tình cảm thực sự với mọi người, dẫu họ có đi xa thì những gì do tài năng để lại sẽ còn mãi. Như những câu thơ, những bài thơ tô đẹp thêm dáng hình đất nước của các nhà thơ, trong đó có nhà thơ áo lính Nguyễn Đình Chiến.
Tiền Hải, 20/8/2025.
PHẠM VĂN LỤC
VNQD