. VI THUỲ LINH
Thoạt tiên, tập thơ của Khúc Hồng Thiện gợi cho tôi hai điều lạ. Thứ nhất, tác giả sống và làm việc tại Hà Nội, nhưng tập thơ là thư mục thuộc Nhà xuất bản Nghệ An. Thứ hai, nhan đề tập thơ là tên cuốn sách bị thất lạc từ thế kỉ XIV - XV. Sách ấy của ai, nội dung gì mà Khúc Hồng Thiện phải tiếc nhớ như vậy?
Khúc Hồng Thiện không chú thích cụ thể và tôi không hỏi tác giả. Tôi tự tìm “Minh Đạo” ấy qua thơ.
Sinh ra và lớn lên ở thị xã Mỹ Hào, Hưng Yên, hiện sống tại Hà Đông và làm việc tại Báo Nhân dân, Khúc Hồng Thiện luôn tự hào về quê hương văn hiến. Anh là cháu trực hệ đời 38 của Khúc Thừa Dụ. Minh Đạo sách là tập thơ thứ tư trong 7 đầu sách cá nhân của anh, 3 cuốn khác là kí sự, ghi chép. Tốt nghiệp trường Viết văn Nguyễn Du, Khúc Hồng Thiện làm báo nhưng chưa khi nào dừng thi mạch. Anh là hội viên Hội Nhà văn Việt Nam từ năm 2019.
Đề cao lịch sử, tôi cảm nhận không khí cổ thi từ nhan đề tập thơ. Tôi không đọc lời tựa của nhà thơ Nguyễn Quang Thiều trước khi đọc thơ Khúc Hồng Thiện, vì không muốn có thể bị dẫn dắt cảm xúc. Đọc thơ của ai đó, nếu thơ thật thơ, là cách đọc chính mình.
Lục bát, thể thơ truyền thống Việt Nam nhất, là thể chủ đạo của tập thơ này. Khúc Hồng Thiện tạo ra không khí cổ thi bằng cấu trúc và nội dung tác phẩm. Chuyển dịch không gian trải nghiệm của Khúc Hồng Thiện có Tây Bắc, miền Trung, Trường Sa, miền Nam, sâu đậm vẫn là đất Hưng Yên “nhì phố Hiến” có Văn Miếu Xích Đằng, có hình ảnh mẹ tảo tần, có cảnh sắc thái hoà nên thơ trong vắt. Hưng Yên là miền mĩ cảm tổng hòa tâm hồn Khúc Hồng Thiện, để nhà thơ thi triển ý tưởng nhiều nhánh phái sinh từ hệ sinh thái trong lành của yêu thương.
Khúc Hồng Thiện đã hiển lộ một tinh thần giác ngộ Phật giáo truyền toả mọi giác quan để cảm thụ cuộc sống và nhìn nhận mọi biến động, sự đời, cả tự sự lẫn tình yêu qua phổ diện đa cảm. Lục bát là chỗ dựa cho những kẻ không phân biệt được thơ và văn vần khi nương dựa vần điệu nhưng để có lục bát hay thì cần những cú tạt liên tưởng và ý tưởng vượt khỏi trực quan tả cảnh. Khúc Hồng Thiện không mới về hình thức thể hiện và dụng công cho kĩ thuật. Khúc Hồng Thiện mạnh về cảm thụ quá khứ, đối thoại lịch sử đồng hiện, một quá khứ đầy phù sa ánh sáng của minh thư chính sử huyền thoại truyền thuyết ùa từ vỉa hồn trầm lắng của Thiện để tạo mở vùng ảo diệu liêu trai mang hơi ấm kết nối. Đấy không phải đoái vãng, cuộc marathon ngược của kẻ nặng ưu tư về những thời đại trước, mà là khát vọng đau đáu muốn những tinh hoa ấy tái hiện, phục sinh ở hôm nay. Sách mất nửa thiên niên kỉ không tìm thấy; song chính tập thơ này là Minh Đạo của Khúc Hồng Thiện, với mỗi mạch thơ như một tín điều. Tín điều của niềm tin của người không ngừng yêu. Khúc Hồng Thiện yêu các giá trị quá khứ, yêu những tác phẩm kinh điển mà nặng lòng nhất là Truyện Kiều, để thức động mối thâm giao ấy bằng cuộc hiệu triệu âm thầm: cho những nhân vật, những vẻ đẹp được sống với hôm nay trong nhịp điệu đương đại. Thơ Khúc Hồng Thiện có độ nén, bất ngờ ở những chấm lửng, ý viết nửa chừng để link với các vấn đề hôm nay. Tình yêu toả ấm như những nụ hôn thầm của một kẻ trĩu tâm tư mang tinh thần nho sĩ - tráng sĩ. Đêm vớt Kiều là một tài hoa. Xem vở diễn Kiều trên sân khấu mà viết thế này là cao tay ấn: Thời nào cũng bảo là yêu/ Mấy trăm năm cuộc vớt Kiều chưa thôi.../ Trên kia sân khấu và đây/ Ai xem ai diễn lúc ngày sang đêm.
Đọc nhiều sách xưa, khá từ vựng Hán Việt, Khúc Hồng Thiện thổi ánh liêu trai trong mộng mị yêu với giáo lí đạo Phật và thuyết luân hồi. Những tơ vương ám ảnh với chị, em nào ai biết mà khúc thi gieo những ảm sầu vẫn đầy hi vọng. Không có đợt trỗi dậy hay bứt phá nào trong dòng chảy thơ của Khúc Hồng Thiện ở đây, dù trong hình thức thể hiện hay tâm thế, nên hơi tiếc khi tông màu tổng thể trầm, chưa có đột sáng. Giá như có một số ý, tứ mạnh mẽ hay khai phóng thì mạch chung không bị monotone về điểm nhìn và nhịp điệu toàn tập. Nói theo ngôn ngữ điện ảnh, cách quay của nhà quay phim - đạo diễn Khúc Hồng Thiện chưa đa dạng; mạch phim và cách dựng (montage) cổ điển. Tôi chỉ đánh giá cao sự độc đáo và bứt phá trong sáng tác nên chưa thích Minh Đạo sách theo nghĩa tôi chờ Khúc Hồng Thiện đưa ra một thi phẩm có sức hút hơn. Khúc Hồng Thiện đáng trân trọng bởi lao động nghiêm túc, ý thức công dân ái quốc trong bảo vệ và đóng góp phát huy di sản chất chứa đau đáu trăn trở tới cả những vấn đề thời đại, chính trị xã hội hôm nay. Những bài thơ thật thơ lại là những bài về Kiều, nhân vật Truyện Kiều với thời nay; là những ái du tâm tưởng, là đồng vọng dị nhân Hàn Mặc Tử. Người đàn ông đa tình họ Khúc không đủ si tình để đốt cháy lên ngọn lửa phục hưng chính anh nên phong vị chung của thơ Khúc Hồng Thiện là hơi “già”.
Riêng các bài thơ cho chị là những hạt tài hoa. Và Trang trắng là một điển hình của thế mạnh kết nối xưa và nay giữa hiện thời tam thế: Ai đem Ngọc Khánh chiều nay/ Nối vào Kim Mã những ngày chưa Kim. Cơn mưa của chữ thánh hiền, mưa phố Hiến vàng son thuở nào phổ sáng lối thơ Khúc Hồng Thiện: Là ngày mưa của ngày xưa/ Trong như cổ tích tay vừa vòng ôm (Ngày luyến linh).
Minh Đạo sách của Khúc Hồng Thiện, thực chất 85 trang thơ với 68 bài là thi điệu của hành khúc tình tự từ thiên lương của một tác giả mà sự trong lành như tên người toả hồng thứ ánh sáng đức tin bất biến. Anh khơi lòng người đọc: Lòng ai còn thanh xuân/ Thì yêu trong chánh niệm.
Ở bến sông kí ức ấy, ai tắm vòng tay cuộc tu tình? Minh Đạo, với tôi, sau khi đọc Khúc Hồng Thiện, là sống để biết sống và biết yêu tại chính kiếp phận này
2.5.2025
V.T.L
VNQD