Tuyên ngôn Độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc tại Quảng trường Ba Đình ngày 2/9/1945 là một sự kiện có tầm vóc lịch sử vĩ đại, mang tính bước ngoặt không chỉ với dân tộc Việt Nam mà còn với phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc trên toàn thế giới. Nghệ thuật giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã được thể hiện xuất sắc và sáng tạo, trở thành bài học điển hình trong lịch sử cách mạng thế giới, hơn thế, đó còn là giá trị trường tồn được vận dụng trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo cách mạng Việt Nam. Nhân dịp kỉ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 (1945 - 2025), Tạp chí Văn nghệ Quân đội (VNQĐ) đã có cuộc trao đổi với Thượng tướng, PGS.TS Trần Việt Khoa, Giám đốc Học viện Quốc phòng xoay quanh chủ đề này.
VNQĐ: Thưa Thượng tướng, PGS.TS Trần Việt Khoa! Nhân dịp kỉ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 (1945-2025), trong tâm thế cả nước đang khẩn trương, phấn khởi, đoàn kết thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước về tinh gọn bộ máy, thực hiện việc tổ chức, sắp xếp lại địa giới hành chính, thực hiện chính quyền địa phương hai cấp, khẳng định bước trưởng thành lớn của đất nước mang tính lịch sử, cũng trong thời điểm này, các hoạt động kỉ niệm đang tưng bừng diễn ra, khẳng định vị thế quan trọng của Việt Nam với cộng đồng quốc tế. Trong không khí ấy đồng chí có cảm nghĩ như thế nào?
Thượng tướng, PGS.TS Trần Việt Khoa
Thượng tướng, PGS.TS Trần Việt Khoa: Trong không khí tưng bừng và hào hùng kỉ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám và Quốc khánh 2/9 (1945-2025), mỗi người dân Việt Nam đều không khỏi xúc động và tự hào khi nhìn lại chặng đường lịch sử vẻ vang của dân tộc. Đây là dịp để chúng ta tưởng nhớ công lao to lớn của Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại và các thế hệ cha anh đã hi sinh, cống hiến vì nền độc lập, tự do của Tổ quốc. Đồng thời, đây cũng là thời khắc thể hiện tinh thần đoàn kết, ý chí vươn lên mạnh mẽ của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta trong công cuộc xây dựng và bảo vệ đất nước.
Trước những đổi thay mạnh mẽ của đất nước, việc thực hiện chủ trương tinh gọn bộ máy, sắp xếp lại địa giới hành chính và xây dựng chính quyền địa phương hai cấp không chỉ là yêu cầu tất yếu của quá trình phát triển, mà còn thể hiện quyết tâm chính trị lớn của Đảng và Nhà nước trong việc nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lí, phục vụ nhân dân tốt hơn. Đây là bước đi mang tính lịch sử, phản ánh một đất nước đang trưởng thành về mọi mặt, chính trị, kinh tế, xã hội, quốc phòng và đối ngoại.
Tôi cảm nhận rõ niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng, sự phấn khởi, quyết tâm trong toàn hệ thống chính trị để thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ chiến lược. Việc tổ chức long trọng các hoạt động kỉ niệm 80 năm Quốc khánh không chỉ khơi dậy lòng tự hào dân tộc mà còn lan tỏa thông điệp về một Việt Nam năng động, đổi mới, hội nhập và giữ vững bản sắc văn hóa dân tộc, có vị thế ngày càng cao trên trường quốc tế.
Toàn quân nói chung và Học viện Quốc phòng nói riêng đã có nhiều hoạt động thiết thực, tiêu biểu để chào mừng kỉ niệm sự kiện trọng đại này. Chúng tôi đã tổ chức đợt sinh hoạt chính trị sâu rộng trong toàn Học viện giúp cán bộ, giảng viên, học viên ôn lại và khơi dậy tinh thần yêu nước, tự hào dân tộc. Phát động các phong trào thi đua đặc biệt với chủ đề “Phất cao cờ hồng Tháng Tám thi đua giành 3 nhất”, các cơ quan, khoa, hệ thi đua lập thành tích xuất sắc trong huấn luyện - đào tạo, nghiên cứu khoa học, xây dựng chính quy, rèn luyện kỉ luật, góp phần xây dựng quân đội cách mạng, chính quy, tinh nhuệ hiện đại.
Chúng tôi cũng tham gia và tổ chức các hoạt động văn hóa - văn nghệ - thể thao, các chương trình nghệ thuật ca ngợi Đảng, Bác Hồ, quê hương đất nước; hoạt động “đền ơn đáp nghĩa”, uống nước nhớ nguồn: Học viện tổ chức các đoàn công tác về nguồn, thăm hỏi, tặng quà các gia đình chính sách, mẹ Việt Nam anh hùng, thể hiện đạo lí tốt đẹp của dân tộc và truyền thống nhân văn của Quân đội nhân dân Việt Nam.
VNQĐ: Cách mạng tháng Tám thành công, ngày mùng 2/9/1945, tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh thay mặt Chính phủ lâm thời trang trọng đọc bản Tuyên ngôn Độc lập, tuyên bố trước quốc dân và thế giới: “Nước Việt Nam có quyền hưởng tự do và độc lập, và sự thực đã trở thành một nước tự do và độc lập. Toàn thể dân Việt Nam quyết đem tất cả tinh thần và lực lượng, tính mệnh và của cải để giữ vững quyền tự do và độc lập ấy”. Lời tuyên bố ấy đã đi vào lịch sử, đã in sâu vào trái tim khối óc mỗi con người Việt Nam cho tới hôm nay. Đồng chí đánh giá như thế nào về ý nghĩa lịch sử và tầm vóc thời đại của Tuyên ngôn Độc lập? Vị thế, vai trò, trách nhiệm của Việt Nam từ thời điểm tuyên bố độc lập tới hôm nay?
Thượng tướng, PGS.TS Trần Việt Khoa: Tuyên ngôn Độc lập do Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc tại Quảng trường Ba Đình ngày 2/9/1945 là một sự kiện có tầm vóc lịch sử vĩ đại, mang tính bước ngoặt không chỉ với dân tộc Việt Nam mà còn với phong trào đấu tranh giải phóng dân tộc trên toàn thế giới. Khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, nhà nước dân chủ nhân dân đầu tiên ở Đông Nam Á - chấm dứt hoàn toàn ách thống trị của thực dân Pháp gần 100 năm và chế độ phong kiến hàng ngàn năm; khẳng định chủ quyền quốc gia, quyền tự quyết của dân tộc, thể hiện khát vọng độc lập, tự do và tinh thần đại đoàn kết toàn dân. Tuyên bố với thế giới về sự tồn tại hợp pháp và chính danh của một quốc gia độc lập, qua đó thể hiện tư duy chính trị sắc sảo và khả năng ngoại giao tuyệt vời của Chủ tịch Hồ Chí Minh.
Là một bản tuyên ngôn vì nhân quyền và dân quyền mang giá trị phổ quát, dựa trên tinh thần của Tuyên ngôn Độc lập Mĩ (1776), Tuyên ngôn Nhân quyền và Dân quyền Pháp (1789), nhưng Tuyên ngôn Độc lập của chúng ta mang bản sắc Việt Nam sâu sắc. Sự kiện này đã là nguồn cảm hứng cho các dân tộc thuộc địa đứng lên đấu tranh giành độc lập trên khắp thế giới, khẳng định Việt Nam là lá cờ đầu của phong trào giải phóng dân tộc.
Vị thế, vai trò và trách nhiệm của Việt Nam từ 1945 đến nay, từ một nước thuộc địa nửa phong kiến, Việt Nam đã vươn lên trở thành quốc gia độc lập, có chủ quyền, có uy tín quốc tế, là thành viên tích cực của Liên Hợp Quốc và nhiều tổ chức quốc tế. Là quốc gia có vai trò trung gian, giữ gìn hòa bình, thể hiện rõ trong các hoạt động gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc, đảm nhận nhiều trọng trách quốc tế như Chủ tịch ASEAN, Ủy viên không thường trực Hội đồng Bảo an Liên Hợp Quốc; Trung tâm đoàn kết toàn dân tộc, giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa, phát triển kinh tế, đảm bảo quốc phòng - an ninh, nâng cao đời sống nhân dân.
Là đối tác tin cậy, thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, tích cực tham gia giải quyết các vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu, phát triển bền vững … Bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, giữ gìn thành quả cách mạng mà thế hệ cha ông đã đánh đổi bằng máu xương; Phát triển bền vững, hiện đại hóa đất nước, không ngừng nâng cao vị thế Việt Nam, góp phần vào hòa bình, ổn định và phát triển chung của khu vực và thế giới. Giữ gìn và phát huy giá trị Tuyên ngôn Độc lập chính là giáo dục truyền thống yêu nước, lòng tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ.
Đại tướng Phan Văn Giang và cán bộ chủ chốt Học viện Quốc phòng đón Tổng Bí thư Tô Lâm đến thăm và dự lễ khai giảng năm học 2024 - 2025. Ảnh: Tuấn Huy
VNQĐ: Để giành độc lập thành công trong Cách mạng tháng Tám, Đảng ta và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã hết sức linh hoạt, khôn khéo, vượt qua mọi tình thế ngặt nghèo, đẩy lùi mọi nguy cơ để tạo ra thời cơ thuận lợi. Với tầm nhìn xa, từ trước đó, ngày 22/12/1944, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân được thành lập tại khu rừng Trần Hưng Đạo ở châu Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng do đồng chí Võ Nguyên Giáp chỉ huy. Đây là một dấu mốc quan trọng, tiền đề lớn để chúng ta có lực lượng vũ trang trong giành chính quyền và bảo vệ chính quyền cách mạng. Đồng chí đánh giá như thế nào về sự kiện trên? Sự ra đời, lớn mạnh và trưởng thành của Quân đội ta đã diễn ra như thế nào sau dấu mốc Cách mạng tháng Tám năm 1945?
Thượng tướng, PGS.TS Trần Việt Khoa: Trong bối cảnh phong trào cách mạng phát triển mạnh mẽ, các lực lượng vũ trang còn phân tán, thiếu tổ chức thống nhất, ngày 22/12/1944, thực hiện chỉ thị của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Đội Việt Nam Tuyên truyền Giải phóng quân được thành lập tại khu rừng Trần Hưng Đạo (Cao Bằng), do đồng chí Võ Nguyên Giáp trực tiếp chỉ huy.
Đây không chỉ là một sự kiện quân sự, mà còn là quyết định chính trị có tầm chiến lược, thể hiện tư duy cực kì sắc bén, tầm nhìn xa của Đảng và Chủ tịch Hồ Chí Minh trong việc chuẩn bị lực lượng vũ trang cách mạng để giành chính quyền khi thời cơ đến.
Việc ra đời của Đội Việt Nam Truyên truyền Giải phóng quân đã đánh dấu sự ra đời của quân đội cách mạng chính quy đầu tiên của nước ta, đặt nền móng cho lực lượng vũ trang nhân dân. Từ một đội quân “ít người, vũ khí thô sơ, tinh thần kiên cường”, lực lượng này nhanh chóng lập chiến công (như trận Phai Khắt, Nà Ngần...), tạo niềm tin lớn trong quần chúng và trở thành nòng cốt trong Tổng khởi nghĩa tháng Tám 1945. Đây là minh chứng cho đường lối đúng đắn của Đảng về kết hợp chính trị và vũ trang, lấy chính trị làm chủ đạo, nhưng không thể thiếu lực lượng vũ trang cách mạng.
Sau ngày Quốc khánh 2/9/1945, chính quyền cách mạng còn non trẻ, thù trong giặc ngoài bủa vây, quân đội cách mạng tiếp tục được củng cố, thống nhất thành Vệ quốc quân - sau là Quân đội quốc gia Việt Nam, rồi Quân đội nhân dân Việt Nam. Nhiệm vụ trọng tâm lúc này là bảo vệ chính quyền cách mạng non trẻ, đập tan các âm mưu phản cách mạng, trấn áp bọn phản động, giữ gìn trật tự xã hội.
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp, Quân đội ta trưởng thành vượt bậc, từ du kích chiến đến chính quy hóa, xây dựng các đại đoàn chủ lực như Đại đoàn 308, 304, 312, 316, 320… Đặc biệt, chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 là đỉnh cao của nghệ thuật quân sự Việt Nam - đánh dấu bước trưởng thành toàn diện về chiến lược, tổ chức và sức chiến đấu của quân đội ta, buộc Pháp phải kí Hiệp định Genève, chấm dứt chiến tranh xâm lược.
Trong cuộc kháng chiến chống Mĩ cứu nước, Quân đội ta không ngừng lớn mạnh về mọi mặt, xây dựng lực lượng ba thứ quân vững mạnh (chủ lực, địa phương, dân quân du kích). Tiêu biểu là các chiến dịch như: Chiến dịch Đường 9 - Nam Lào (1971), Chiến dịch Tây Nguyên, Huế - Đà Nẵng và đỉnh cao là Chiến dịch Hồ Chí Minh (1975) - giải phóng hoàn toàn miền Nam, thống nhất đất nước.
Sau khi cùng toàn dân thu giang sơn về một mối, Quân đội ta tiếp tục làm nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trên biên giới Tây Nam, biên giới phía Bắc, đồng thời làm nghĩa vụ quốc tế cao cả tại Campuchia, giúp nước bạn thoát khỏi nạn diệt chủng Pol Pot.
Bước vào thời kì mới, Quân đội không chỉ làm nhiệm vụ quốc phòng mà còn tham gia tích cực vào xây dựng kinh tế, giúp dân phòng chống thiên tai, dịch bệnh, thực hiện công tác đối ngoại quốc phòng. Tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên Hợp Quốc, khẳng định uy tín, vị thế và hình ảnh tốt đẹp của Quân đội nhân dân Việt Nam trong mắt bạn bè quốc tế.
VNQĐ: Chủ tịch Hồ Chí Minh đã khẳng định: “Lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa và nửa thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”. Đồng chí đánh giá như thế nào về năng lực lãnh đạo của Đảng ta thời điểm đó? Dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, cuộc cách mạng của chúng ta đã giành được một kì tích mang tầm thời đại: giải phóng dân tộc, giải phóng xã hội và giải phóng con người. Đồng chí có nhận định gì về những thành tựu lớn lao trên?
Thượng tướng, PGS.TS Trần Việt Khoa: Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng khẳng định: “Lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa và nửa thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”. Câu nói ấy không chỉ là một lời tự hào chính đáng, mà còn là sự ghi nhận rõ ràng cho năng lực, bản lĩnh và tầm nhìn chiến lược của Đảng ta.
Thời điểm trước năm 1945, đất nước ta lâm vào cảnh “ngàn cân treo sợi tóc”: nạn đói, áp bức, thực dân - phát xít cùng tồn tại, nhân dân kiệt quệ. Trong bối cảnh đó, một Đảng non trẻ mới 15 năm tuổi đời, lại chưa đầy 5.000 đảng viên, đã quy tụ được sức mạnh toàn dân, xây dựng được lực lượng chính trị, lực lượng vũ trang, mặt trận dân tộc thống nhất (Mặt trận Việt Minh), để lãnh đạo một cuộc Tổng khởi nghĩa giành chính quyền toàn quốc trong vòng vài tuần lễ.
Năng lực lãnh đạo ấy được thể hiện ở tư duy độc lập, sáng tạo trong việc vận dụng chủ nghĩa Mác - Lênin vào thực tiễn Việt Nam, khả năng tổ chức quần chúng và xây dựng lực lượng chính trị rộng khắp. Tầm nhìn chiến lược khi lựa chọn thời cơ “ngàn năm có một” sau khi phát xít Nhật đầu hàng Đồng minh; sự thống nhất ý chí - hành động - tổ chức, đưa toàn dân tộc đứng lên đồng loạt làm nên cuộc Cách mạng tháng Tám năm 1945 - một cuộc cách mạng ít đổ máu nhưng có ý nghĩa vô cùng to lớn. Cách mạng tháng Tám 1945 thành công không chỉ là một bước ngoặt của dân tộc Việt Nam mà còn là một kì tích mang tầm thời đại. Đó là cuộc cách mạng giải phóng dân tộc thành công đầu tiên trong thời kì hiện đại ở một quốc gia thuộc địa, tạo tiền đề và cảm hứng cho phong trào giải phóng dân tộc trên toàn thế giới. Giải phóng dân tộc, chấm dứt ách đô hộ gần một thế kỉ của thực dân Pháp và phát xít Nhật, lập nên nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa - nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á; giải phóng xã hội, xóa bỏ chế độ phong kiến lỗi thời, mở đường cho sự hình thành xã hội mới - dân chủ, tiến bộ và nhân văn; giải phóng con người, nhân dân từ thân phận nô lệ vươn lên làm chủ vận mệnh dân tộc và bản thân, mở ra thời kì mới - thời kì “người dân biết đứng thẳng làm người”.
Những thành tựu đó cho thấy sức mạnh của một đường lối cách mạng đúng đắn, gắn bó với thực tiễn dân tộc; vai trò không thể thay thế của một tổ chức chính trị có bản lĩnh, trí tuệ và phẩm chất cách mạng - Đảng Cộng sản Việt Nam. Tầm vóc vĩ đại của Chủ tịch Hồ Chí Minh - lãnh tụ thiên tài của dân tộc Việt Nam, người đặt nền móng cho tư tưởng, đạo đức và con đường phát triển của đất nước.
Có thể rút ra: khi đường lối đúng đắn gắn với lòng dân, được lãnh đạo bởi một tổ chức cách mạng chân chính, thì không gì là không thể.
VNQĐ: Ngay sau thắng lợi của Cách mạng tháng Tám, Việt Nam đã thể hiện tinh thần sẵn sàng làm bạn với tất cả các nước, yêu chuộng hòa bình, cố gắng tránh đổ máu chiến tranh. Đến hôm nay, tinh thần ấy vẫn luôn được Đảng ta, Nhà nước ta hết sức chú trọng và đã đạt được những thành tựu to lớn. Đồng chí có thể làm rõ hơn tầm quan trọng của việc chủ động, tích cực hội nhập quốc tế toàn diện cùng những thành tựu đã đạt được và một số vấn đề trong đối ngoại quốc phòng của Việt Nam hôm nay?
Thượng tướng, PGS.TS Trần Việt Khoa: Ngay từ sau Cách mạng tháng Tám 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh và Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa đã xác định phương châm “sẵn sàng làm bạn với tất cả các nước dân chủ, không gây thù oán với một ai”. Tinh thần ấy chính là nền tảng cho chủ trương hội nhập quốc tế chủ động, toàn diện ngày nay. Khẳng định và nâng cao vị thế, uy tín quốc gia, giúp Việt Nam trở thành một thành viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế, giữ vai trò tích cực trong các diễn đàn khu vực và toàn cầu.
Tạo điều kiện thu hút đầu tư, phát triển kinh tế - xã hội giúp Việt Nam hội nhập, mở rộng thị trường, tiếp cận công nghệ mới, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và năng lực cạnh tranh quốc gia. Góp phần giữ vững độc lập, chủ quyền, môi trường hòa bình và ổn định: Hội nhập giúp chúng ta tranh thủ sự ủng hộ quốc tế, tạo thế và lực để bảo vệ lợi ích quốc gia - dân tộc, đặc biệt trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn đang gia tăng; tăng cường khả năng thích ứng trước các vấn đề toàn cầu như biến đổi khí hậu, dịch bệnh, an ninh phi truyền thống - Việt Nam không thể đứng ngoài, mà là một phần trong các giải pháp chung của quốc tế.
Những thành tựu to lớn trong hội nhập quốc tế của Việt Nam có thể dễ dàng nhận thấy, hiện Việt Nam là thành viên của hơn 70 tổ chức quốc tế và khu vực, như: ASEAN, WTO, APEC, ASEM, Liên Hợp Quốc... Chúng ta đã kí kết hơn 15 hiệp định thương mại tự do (FTA), trong đó có những FTA thế hệ mới như CPTPP, EVFTA, RCEP… giúp Việt Nam hội nhập sâu rộng vào chuỗi cung ứng toàn cầu; được bầu làm thành viên của nhiều tổ chức quốc tế quan trọng như Hội đồng Nhân quyền LHQ, Hội đồng Bảo an LHQ (nhiệm kì 2020-2021), thể hiện uy tín và vai trò của Việt Nam trên trường quốc tế. Đóng góp tích cực vào gìn giữ hòa bình của LHQ, thông qua việc cử lực lượng tham gia các phái bộ tại Nam Sudan, Cộng hòa Trung Phi...
Về đối ngoại quốc phòng, chúng ta theo đuổi đường lối quốc phòng “bốn không” (không tham gia liên minh quân sự, không liên kết với nước này để chống nước kia, không cho nước ngoài đặt căn cứ quân sự, không sử dụng vũ lực hoặc đe dọa sử dụng vũ lực…), khẳng định tính chất hòa bình, tự vệ, tự chủ, minh bạch về quốc phòng Việt Nam. Thực hiện tốt công tác đối ngoại quốc phòng song phương và đa phương với hơn 100 quốc gia, tổ chức quốc tế; trong đó có nhiều nước lớn như Mĩ, Trung Quốc, Nga, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc, EU... Việt Nam cũng đã tổ chức nhiều hoạt động quốc phòng đa phương có uy tín, như Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng (ADMM+), diễn đàn đối thoại Shangri-La...
Mặc dù đạt được nhiều thành tựu, Việt Nam cũng đang đối mặt với không ít thách thức trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng. Sự cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn (Mĩ - Trung - Nga - EU...) ngày càng gay gắt, gây sức ép về mặt đối ngoại, buộc Việt Nam phải linh hoạt trong ứng xử để giữ vững lập trường, không rơi vào thế bị lợi dụng hay “chọn phe”. Vấn đề chủ quyền, an ninh biển đảo trên Biển Đông vẫn tiềm ẩn phức tạp, đòi hỏi sự tỉnh táo, kiên định và khéo léo trong ngoại giao quốc phòng và chính sách quốc tế. Nguồn lực và chất lượng cán bộ làm đối ngoại, quốc phòng đối ngoại cần tiếp tục nâng cao, để đáp ứng yêu cầu thời kì mới.
VNQĐ: Từ bước ngoặt vĩ đại của Cách mạng tháng Tám đã khơi nguồn, bồi đắp sức mạnh cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta vững vàng trưởng thành viết lên những trang sử vẻ vang trong sự nghiệp giải phóng dân tộc, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Theo đồng chí, nghệ thuật giành chính quyền trong Cách mạng tháng Tám đã được khẳng định và phát huy như thế nào tới hôm nay? Đối với Học viện Quốc phòng, những bài học từ lịch sử như vậy có ý nghĩa như thế nào với mỗi đảng viên, cán bộ?
Thượng tướng, PGS.TS Trần Việt Khoa: Cách mạng tháng Tám năm 1945 là một cuộc tổng khởi nghĩa toàn dân vĩ đại dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh. Trong đó, nghệ thuật giành chính quyền đã được thể hiện xuất sắc và sáng tạo, trở thành bài học điển hình trong lịch sử cách mạng thế giới.
Những nội dung cốt lõi của nghệ thuật giành chính quyền là: Chọn đúng thời cơ cách mạng, phát huy cao độ nguyên tắc “nắm vững thời cơ”, ra đòn quyết định khi tình hình thuận lợi nhất (sau khi phát xít Nhật đầu hàng, bộ máy chính quyền tan rã); kết hợp giữa đấu tranh chính trị, đấu tranh vũ trang và khởi nghĩa quần chúng, thể hiện phương châm hành động linh hoạt, sáng tạo, không giáo điều, máy móc; tổ chức lực lượng cách mạng rộng khắp - thành lập Việt Minh, các Ủy ban khởi nghĩa, các tổ chức quần chúng từ nông thôn đến đô thị; Khởi nghĩa từ nông thôn lên thành thị, từ địa phương đến trung ương, thể hiện nghệ thuật “đi từ nhỏ đến lớn”, tiến hành tổng khởi nghĩa đồng loạt trên toàn quốc chỉ trong vòng hai tuần.
Đến nay, nghệ thuật giành chính quyền của Cách mạng tháng Tám không chỉ là một bài học lịch sử, mà còn là giá trị trường tồn được vận dụng trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo cách mạng Việt Nam. Trong kháng chiến chống Pháp, Mĩ: phát huy cao độ sức mạnh toàn dân tộc, thế trận nhân dân, đánh địch bằng cả chính trị - quân sự - ngoại giao; trong thời bình, được vận dụng vào nghệ thuật “giữ vững chính quyền, bảo vệ chủ quyền” bằng biện pháp tổng hợp, lấy ổn định chính trị làm trung tâm, kết hợp đối ngoại - quốc phòng - an ninh - kinh tế; trong xây dựng Đảng là tấm gương của sự đoàn kết, thống nhất, hành động đúng thời điểm, góp phần giữ vững niềm tin nhân dân với Đảng và chế độ.
Học viện Quốc phòng là nơi đào tạo cán bộ cấp chiến lược, nơi kết tinh lí luận - thực tiễn, đào tạo những “nhà quân sự trí tuệ - bản lĩnh - trung thành”. Trong môi trường ấy, những bài học từ Cách mạng tháng Tám có giá trị đặc biệt sâu sắc, cụ thể:
Một là, về tư duy chiến lược và tầm nhìn chính trị. Cách mạng Tháng Tám dạy bài học về dự báo chính xác thời cơ, sự chủ động, không để bị động bất ngờ - điều này đặc biệt quan trọng với tư duy quân sự cấp chiến lược; gợi mở cách tiếp cận linh hoạt giữa quân sự - chính trị - kinh tế - đối ngoại trong bảo vệ Tổ quốc thời kì mới.
Hai là, về phương pháp lãnh đạo, tổ chức cách mạng. Dạy cách tổ chức quần chúng, xây dựng lực lượng chính trị - vũ trang vững mạnh, lấy dân làm gốc; Rèn luyện phương pháp lãnh đạo khoa học, dân chủ, sáng tạo - cần thiết cho mọi cán bộ.
Ba là, về đạo đức cách mạng và bản lĩnh người quân nhân. Truyền cảm hứng về ý chí độc lập, tự lực tự cường, sẵn sàng hi sinh vì dân tộc, vì lí tưởng cao cả; Bồi đắp niềm tin tuyệt đối vào sự lãnh đạo của Đảng, trung thành với Tổ quốc, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa.
Cách mạng tháng Tám là đỉnh cao của trí tuệ, bản lĩnh và nghệ thuật lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam. Những bài học từ nghệ thuật giành chính quyền năm 1945 không bao giờ cũ - mà ngày càng có giá trị trong bối cảnh mới, đặc biệt với những cán bộ cấp chiến lược như học viên, giảng viên tại Học viện Quốc phòng.
Mỗi cán bộ, chiến sĩ hôm nay cần thấm nhuần tinh thần cách mạng, giữ vững bản lĩnh, rèn luyện lí luận, nâng cao năng lực toàn diện để sẵn sàng chiến đấu, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống.
VNQĐ: Xin cảm ơn những trao đổi của đồng chí Thượng tướng!
VNQD