"Cây ánh sáng” đưa người đọc bước vào những
câu chuyện của tưởng tượng mà ban mai và bóng tối như hai cánh cửa luân vũ
trong một thế giới sinh thể chuyển động không ngừng: “Đâu đấy ánh sáng không
bao giờ tắt trong cả những đêm/ Và sự chuyển động mỗi lúc một mãnh liệt trong
cái kén bất động/ Rồi đột ngột xuất hiện, trong sự chờ đợi của đất đai, của cây
cỏ và bầu trời, một sự sống diệu kỳ với vẻ đẹp mong manh/ Đâu đấy, không chỉ
một đâu đấy, mà tràn ngập bất tận/ Từ bóng tối đến ánh sáng, mở ra những cánh
bướm/ Và theo luồng hơi thở ấm áp và rộng lớn của tháng Giêng/ Chúng mang vẻ
đẹp của đời sống đi khắp thế gian/ Mà không để lại một tiếng động nhỏ”.
Bước qua cánh cửa ấy, ta bỗng thấy mỗi ngọn
đồi, vòm cây, dòng sông, hay con đường… đang cùng nhau thực hiện một nghi lễ
tâm linh của ánh sáng. Dưới ánh sáng, những linh hồn đã vượt qua vách ngăn giữa
sự sống, cái chết để trở về đời sống một cách lộng lẫy, say đắm và bí ẩn. Hiếm
thấy nhà thơ Việt Nam nào lại sử dụng nhiều liên tưởng lạ và hình ảnh đa dạng,
phong phú như Nguyễn Quang Thiều: có thượng đế, đức phật, thánh nhân nhưng
không ngoại biệt những hình ảnh về bầy quạ, ma - nơ - canh, hài cốt, chim nhồi
bông, kèn phách, bát âm… mà hình ảnh nào hiện lên cũng ấn tượng, cũng sống động
lạ lùng.
Đọc thơ ca trong mấy năm trở lại đây dễ nhận
thấy nhiều nhà thơ luôn có ý thức giản lược bớt chữ, làm tăng độ mờ hóa của câu
thơ, đồng thời tạo ra nhiều khoảng trống, khoảng lặng… để bài thơ đạt đến độ
hàm súc nhất. Nguyễn Quang Thiều đã đi ngược lại những cách thức này, thơ ông
ít tử ngữ và sáo ngữ nhưng lại khá rậm rạp, cùng với nó là sự chuyển động không
ngừng của thi ảnh, khiến cho người đọc cũng phải “ma ra tông” theo nên đôi lúc
cảm giác như bị cuồng chân, khó đuổi kịp, khó nắm bắt… Còn khi đã bắt kịp được
rồi thì ấn tượng mà thơ Nguyễn Quang Thiều mang lại là không nhỏ.
ĐOÀN VĂN MẬT chọn và giới thiệu
Ban
mai
Cánh cửa mùa hạ vừa
mở, ban mai tràn ra
Thế gian như buổi
đầu tiên, những dòng sông cất tiếng
Trên cánh đồng bất
tận nàng đang bước
Những ngọn gió
tháng Năm kiêu hãnh bên nàng
Da thịt nàng là
buổi hừng đông, tóc nàng lấp lánh
Ta không thể tin
đêm qua nàng thiếp ngủ bên ta
Bầy sói của đêm đen
gầm gừ quanh nàng không làm nàng thức giấc
Nàng ngủ và giương
mặt vẫn toả sáng một ngọn đèn
Nàng đang lướt trên
mặt nước những đầm hồ, những dòng sông
Giọng nàng vang lên
giọng thiên nga đánh thức những bông hoa mùa hạ
Ta là cái cây mọc
giữa cánh đồng đầm đìa ánh sáng
Nàng tràn ngập ta
bằng cả những mơ hồ.
Tất cả giờ đây mang
gương mặt của nàng
Nồng thơm trong hơi
thở nàng, rực ấm trong da thịt nàng
Nhưng tất cả sẽ
chết nếu đêm đêm nàng không trở lại
Trong những giai
điệu diệu kỳ trên chăn gối của ta.
Thay
lời nguyện cầu
Chúng ta thường
chăm sóc những ngôi mộ
bằng nỗi sợ hãi và
tiếc thương
nhưng ít người
chúng ta nhìn thấy
cỗ xe tang lộng lẫy
trong tiếng trống
tưng bừng
làm thần chết cũng
hết phiền muộn
Và tên tuổi chúng
ta được khắc
trên phiến đá lặng
im
lấp lánh và uy
nghiêm
như tên các vị
thánh
Ít hơn nữa những
người chúng ta
tìm thấy âm nhạc
tinh khiết trong buổi cầu hồn
và gương mặt những
nhạc công phường bát âm
đắm say trong thế
giới bí ẩn
Và càng ít hơn
những người
sau chén trà buổi
tối
ngồi trên tràng kỷ
nghe bài điếu văn
viết cho mình
vang lên với một
giọng trầm
trong một tối mùa
thu tuyệt đẹp
Và lúc đó ở bên
ngoài cửa sổ
khu vườn giàn giụa
trăng
họ đã nhìn thấy vẻ
đẹp diệu kỳ
trong những gì luôn
đe doạ người khác
Bóng
tối
Bóng tối nuốt chửng
dòng chảy mọi con sông
Tôi sợ hãi bởi ý
nghĩ này
Chúng ta mang cảm
giác bị xóa mất
khỏi thế gian trong
sự lãng quên
Nhưng không phải
lãng quên mà sự lặng im
Chúng ta từng hoảng
loạn và bỏ chạy
Từ nơi chốn cuối
cùng ngước lên và thấy
những cái cây vút
thẳng, câm lặng ý chí vĩnh hằng
Với những bước chân
trong nghi lễ trọng đại
Tôi bước tới cái
cây đời sống
Mọc vượt qua bóng
tối
Tán lá vĩ đại tỏa
sáng
Chúng ta ngỡ bóng
tối chứa đầy vũ trụ
Thực ra chỉ mỏng
như màng mắt người mù
Và chỉ cần bước
thêm một bước
Chúng ta sẽ sáng
lên sau những hãi hùng.