Sau năm 1975, trong khí thế chiến thắng, đất nước ta bước vào giai đoạn mới tràn trề lạc quan, khát vọng phát triển đất nước. Tuy nhiên, thực tế chúng ta đã gặp phải muôn vàn khó khăn bởi hai cuộc chiến đấu bảo vệ Tổ quốc ở phía Bắc, Tây Nam và cả sự duy ý chí trong xây dựng nền kinh tế quan liêu bao cấp, ngăn sông cấm chợ, sau đó là sự sụp đổ của hệ thống Xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu, Liên Xô, kết thúc chiến tranh lạnh, tiền đề cho nền kinh tế Thị trường định hướng Xã hội chủ nghĩa. Trong bối cảnh ấy, xuất hiện một thế hệ các nhà văn, nhà thơ đồng thời cũng là nhà báo, như cách nói của nhà văn Sương Nguyệt Minh: thế hệ gạch nối - thở cùng hơi thở những thay đổi ấy.
Nhân kỉ niệm 100 năm ngày Báo chí cách mạng Việt Nam (21/6/1925 - 21/6/2025), VNQĐ có cuộc trò chuyện với Đại tá nhà văn Sương Nguyệt Minh, nguyên Trưởng ban Văn xuôi Tạp chí Văn nghệ Quân đội và Đại tá nhà thơ Mai Nam Thắng, nguyên Trưởng phòng Báo Quân đội nhân dân cuối tuần. Bài trò chuyện m,ang tên Nhà văn, nhà thơ làm báo thời kì “gạch nối” sẽ mở đầu Tạp chí số này.
Phần Văn xuôi được tiếp tục với các truyện ngắn: Con của biển của Hồ Tĩnh Tâm, Án ma ni thiên ý của Ny An, Mùa nhạn bay về của Trần Thuỷ; bút kí Chuyện làm báo từ chiến tranh tới hoà bình của Thanh Thảo; bài viết Bác Hồ ra báo ‘Thanh niên’ của Trình Quang Phú.
Con của biển của Hồ Tĩnh Tâm là một truyện ngắn cảm động về cuộc đời người lính tàu không số Hai Được. Truyện khắc hoạ từ chiến công thầm lặng trên biển đến những tháng năm dựng lại cuộc sống nơi quê nhà. Tác phẩm đan xen giữa hiện thực chiến tranh và đời sống hậu chiến, giàu chất sử thi mà vẫn trữ tình, dung dị. Nhân vật Hai Được hiện lên sống động, gan góc, hào sảng, đầy tình yêu quê hương và trách nhiệm với cộng đồng. Ngôn ngữ kể chuyện mang đậm sắc thái Nam Bộ, vừa hóm hỉnh, vừa lắng đọng. Đây là một truyện ngắn vừa giàu tính tư liệu lịch sử, vừa chan chứa hơi thở nhân văn.
Án ma ni thiên ý là một truyện ngắn đầy ám ảnh, day dứt về số phận của một cô bé lớn lên trong không gian u tối của Quán Phật. Nơi mượn bóng tín ngưỡng để hành nghề mê tín, đồng cốt, mượn áo tâm linh để trục lợi. Nhân vật Thiên Ý mang cái tên như định mệnh bị đóng khung, vừa là “phước trời ban” vừa là nạn nhân câm lặng của sự bạo hành cả thể xác lẫn tinh thần. Tác phẩm phản ánh sâu sắc những vết thương xã hội ẩn khuất sau vẻ bề ngoài linh thiêng và cứu rỗi, bằng giọng văn sắc lạnh, tinh tế, đậm chất hiện thực huyền ảo. Đây là tiếng nói day dứt về khát vọng giải thoát, không chỉ khỏi nạn mê tín, mà cả sự nhẫn tâm nhân danh đức tin.
Mùa nhạn bay về là câu chuyện đẫm chất nhân văn về An, một người phụ nữ tha hương nơi xứ lạnh, mang trong mình mối tình sâu nặng nhưng cũng đầy tổn thương. Truyện đan xen giữa hiện tại và quá khứ, giữa những đoạn đời đơn côi và khoảnh khắc yêu thương rực sáng, để rồi dẫn đến một sự đoàn viên muộn màng nhưng cảm động. Biểu tượng đàn chim nhạn trở đi trở lại như một ẩn dụ đẹp cho kí ức, cho sự trở về và bản năng tìm về tổ ấm của những kẻ đã một thời lạc mất nhau. Bằng giọng kể nhẹ nhàng, tình tiết dày dặn, truyện khiến người đọc lặng đi trong dư âm về tình yêu, sự tha thứ và khát vọng hạnh phúc. Một truyện ngắn nhẹ nhàng và buồn thẳm, lặng lẽ mà lay động.
Bút kí Chuyện làm báo từ chiến tranh tới hoà bình của nhà thơ Thanh Thảo là hành trình sống động của một nhà báo đi qua chiến tranh và hòa bình, từ rừng sâu chiến khu tới tòa soạn hiện đại. Với giọng kể chân thực, hóm hỉnh, đầy chất văn, tác giả khắc họa sâu sắc cái tình, cái nghề và khí chất của người cầm bút thời lửa đạn lẫn thời thị trường. Một tác phẩm thấm đẫm kí ức và lòng biết ơn cuộc đời.
Bài viết Bác Hồ ra Báo Thanh niên tái hiện sống động sự ra đời của Báo Thanh niên năm 1925 dưới sự dẫn dắt của Bác Hồ. Qua từng chi tiết tác phẩm làm nổi bật vai trò của báo chí như một vũ khí tư tưởng, một công cụ tuyên truyền và cổ vũ cách mạng hiệu quả. Lối viết dung dị, chân thực giúp người đọc hiểu sâu sắc tâm huyết, tầm nhìn và phương pháp tổ chức cách mạng của Bác từ những ngày đầu.
Phần Thơ với sự tham gia của các tác giả: Nguyễn Hữu Quý, Nguyễn Văn Thọ, Hồng Thanh Quang, Nguyễn Thanh Kim, Bùi Thanh hà, Bùi Việt Phương, Đỗ Tấn Đạt, Hoàng Thị Hiền, Nguyễn Đức Lợi, Trần Ngọc Mỹ.
Kí ức hòa quyện với thực tại đã tạo nên những lớp lang đời sống cho phần thơ số này. Mỗi tác giả đem đến một diện mạo tươi mới, sức vóc, tiềm năng. Mỗi người viết là một giọng điệu, một phong cách… và là một sự khẳng định riêng về cái tôi sáng tạo.
“Thơ trong những tập thơ” là bài viết Căn nhà không số và “ô cửa vẫn sáng đèn” của Đoàn Minh Tâm giới thiệu thi tập Ô cửa vẫn sáng đèn của Lữ Hồng.
Văn học nước ngoài giới thiệu truyện ngắn Đồng đội của Michael Herr.
Phần Bình luận văn nghệ với sự góp mặt của các tác giả: Nguyễn Thị Mai Lan, Đinh Lê Minh Thông, Đoàn Ánh Dương, Phạm Đình Ân, Lê Anh Phong, Vi Thuỳ Linh, Nguyễn Xuân Thuỷ.
“Thuyết triết cốt lõi về báo chí của Hữu Thỉnh cũng chính là thuyết triết về văn hóa. Đó là văn hóa chính trị, văn hóa nghệ thuật và văn hóa đời sống trong ứng xử. Văn hóa chính trị và văn hóa nghệ thuật được ông thực hiện vừa khái quát vừa cụ thể trên bài vở do ông điều khiển. Riêng về văn hóa đời sống, ông coi trọng ân nghĩa và tâm linh…” Đây là một bài viết tình cảm và sâu sắc mang tên Hữu Thỉnh, nhà báo xuất sắc. Bài viết hé mở nhiều góc nhìn thú vị về nhà thơ tài danh này ở góc độ làm báo.
Từ những ánh sao đơn lẻ là những chia sẻ của nhà văn Nguyễn Xuân Thuỷ cho mục “Từ nguyên mẫu đến nhân vật”. Đó là hành trình lặng lẽ, bền bỉ và sâu sắc của một người viết theo dấu chân những chiến sĩ biên phòng nơi biên cương xứ Thanh. Với lối viết chân thực, dung dị mà thấm đẫm cảm xúc, nhà văn đã kết nối những số phận, những lát cắt đời sống quân dân, để từ đó khắc họa nên “Những vì sao biên giới”. Đây không chỉ là ghi chép hiện thực, mà là sự tri ân sâu sắc của người cầm bút dành cho những con người âm thầm giữ gìn biên cương Tổ quốc hôm nay.
Bên cạnh đó là những bài viết ấn tượng về những vấn đề của văn học, nghệ thuật đang được công chúng quan tâm.
Tạp chí Văn nghệ Quân đội số 1063 dày 120 trang dự kiến sẽ phát hành ngày 20/6/2025. Thân mời các bạn đón đọc!
Văn
Nguyễn Mạnh Hùng - Sương Nguyệt Minh - Mai Nam Thắng:
Nhà văn, nhà thơ làm báo thời kì “gạch nối”
Hồ Tĩnh Tâm
Con của biển
Thanh Thảo
Chuyện làm báo từ chiến tranh tới hoà bình
Trình Quang Phú
Bác Hồ ra Báo Thanh niên
Ny An
Án ma ni thiên ý
Trần Thuỷ
Mùa nhạn bay về
Thơ
Nguyễn Hữu Quý
Vẫn thế quê hương; Ra Bắc;
Sông La, cách ta nhớ một người con gái
Nguyễn Văn Thọ
Mỗi ngày mong đến mùa hè; Ghi chép lúc nửa đêm
Hồng Thanh Quang
Ngự Bình tóc ngắn; Trước biển
Nguyễn Thanh Kim
Nghe tiếng chim cu gù trưa nay; Trăng sông Tiền
Bùi Thanh Hà
Chuyến tàu kỉ niệm; Nỗi nhớ
Bùi Việt Phương
Vụng nghĩ; Chuyến tàu đêm
Đoàn Minh Tâm
Căn nhà không số và “ô cửa vẫn sáng đèn” (Đọc Ô cửa vẫn sáng đèn của Lữ Hồng)
Đỗ Tấn Đạt
Những chiếc lồng đèn ở Hội An; Ngược dòng Phú Ninh
Hoàng Thị Hiền
Em là người miền núi; Non nước Cao Bằng
Nguyễn Đức Lợi
Mẹ ơi có thấy gì không; Em về
Trần Ngọc Mỹ
Ngày lên biên giới; Trò chuyện với rừng tràm
Văn học nước ngoài
Michael Herr
Đồng đội (Mai Lan dịch từ nguyên bản tiếng Anh)
Bình luận văn nghệ
Nguyễn Thị Mai Lan
Tư tưởng Hồ Chí Minh - nhân tố then chốt trong xây dựng
quy tắc ứng xử với AI trong hoạt động báo chí hiện nay
Đinh Lê Minh Thông
Một diễn giải lịch sử về khởi thuỷ phân định giới
qua thần thoại kiến quốc của Hàn Quốc và Việt Nam
Đoàn Ánh Dương
Nguyễn Thị Kiêm - nhà báo, nhà văn,
nhà nữ quyền tiêu biểu nửa đầu thế kỉ XX
Phạm Đình Ân
Hữu Thỉnh, nhà báo xuất sắc
Lê Anh Phong
Rượu trong lại hiện lên sương khói
Vi Thuỳ Linh
Minh Đạo sách của Khúc Hồng Thiện - lùi về tĩnh không
Nguyễn Xuân Thuỷ
Từ những ánh sao đơn lẻ
Minh hoạ, ảnh
Bìa 1: Chiều quê
Tranh của họa sĩ Vũ Tiến Ngọc
Minh họa: Hải Kiên, Đặng Tiến, Vũ Đình Tuấn, Minh Vũ