Người thầy mang kí ức 150 ngày đêm giữ đường 13

Một buổi sáng tháng Mười Một se lạnh, khi cả nước hân hoan chào đón Ngày Nhà giáo Việt Nam, tôi tìm đến thăm Nhà giáo Ưu tú Nguyễn Văn Khởi tại thôn Phương Triện, xã Đại Lai, tỉnh Bắc Ninh. Trong căn nhà nhỏ giản dị, người thầy tóc bạc trắng, dáng vẻ hiền hậu và ánh mắt sáng vẫn toát lên phong thái nhanh nhẹn, minh mẫn. Khó ai ngờ rằng, đằng sau vẻ điềm đạm ấy lại là một người từng là chiến sĩ giải phóng quân dũng cảm, đã cùng đồng đội bền bỉ, kiên cường trong suốt 150 ngày đêm chiến đấu giữ vững đường 13, hoàn thành nhiệm vụ “chốt cứng, chặn đứng, không cho một chiếc xe, một tên địch vượt qua”, góp phần vào thắng lợi vang dội của Chiến dịch Nguyễn Huệ năm 1972 - 1973, tạo thế và lực mới cho quân ta trên chiến trường Nam Bộ.

Nhà giáo Ưu tú, Dũng sĩ Quyết thắng Nguyễn Văn Khởi đang kể về thành tích đằng sau những tấm huân, huy chương mà ông đã đạt được cho các cháu của mình.

Bên chén trà nóng, thầy Khởi lặng lẽ nhớ lại những năm tháng hào hùng của tuổi trẻ, quãng thời gian mà thầy luôn gọi là “thiêng liêng và ý nghĩa nhất đời mình”. Sinh ra trong một gia đình nghèo nhưng hiếu học, có truyền thống cách mạng, từ nhỏ thầy đã chăm chỉ, luôn phấn đấu trở thành con ngoan trò giỏi. “Tháng 10/1968, tôi được vào học Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Bắc. Đến năm 1970, nghe theo tiếng gọi của Đảng, tôi tình nguyện lên đường nhập ngũ”, thầy kể. Tháng 10 cùng năm, thầy được bổ sung vào Đại đội 17, Trung đoàn 141, Sư đoàn 7, Quân đoàn 4, rồi hành quân vào chiến trường miền Đông Nam Bộ, nơi những năm tháng khốc liệt nhất của cuộc kháng chiến chống Mĩ đang diễn ra.
Trong chiến trường ác liệt ấy, thầy đã tham gia nhiều trận đánh, nhưng sâu đậm nhất trong kí ức vẫn là Chiến dịch Nguyễn Huệ. Khi đó, Quân ủy Miền huy động ba sư đoàn chủ lực: Sư đoàn 5 đánh chi khu Lộc Ninh, Sư đoàn 9 tấn công tiểu khu Bình Long, còn Sư đoàn 7, đơn vị của thầy Khởi được giao nhiệm vụ chốt chặn tại Tàu Ô, Xóm Ruộng, bảo vệ tuyến đường 13 huyết mạch. Trong đợt hai của chiến dịch (từ giữa tháng 5 đến tháng 9/1972), Sư đoàn 7 có nhiệm vụ bao vây, cô lập tỉnh Bình Long, chặn đứng mọi cuộc hành quân chi viện của địch từ Chơn Thành lên Bình Long và ngăn địch rút chạy về Sài Gòn. Cuộc chiến giằng co suốt 150 ngày đêm ấy trở thành một trong những trận đọ sức ác liệt và kéo dài nhất giữa ta và địch ở chiến trường miền Đông Nam Bộ.
Thầy Khởi khi đó là pháo thủ DKZ75, thường xuyên tham gia phục kích xe cơ giới địch trên tuyến đường 13. Trong một trận đánh tháng 7/1972, thầy cùng đồng đội phục kích ba xe tăng địch đang di chuyển từ Sài Gòn lên Bình Long. Thầy kể lại: “Từ khoảng cách hơn 200m, tôi bắn quả đạn đầu tiên nhưng không trúng. Lần thứ hai, tôi bình tĩnh ngắm lại và bắn trúng chiếc thứ hai, khiến xe tăng dừng hẳn. Ngay sau đó, đồng đội đồng loạt nổ súng, tiêu diệt toàn bộ toán xe địch. Cảm giác khi thấy khói bốc lên từ những chiếc xe tăng ấy thật khó tả vừa căng thẳng, vừa tự hào vì chúng tôi đã giữ được trận địa”. Sau chiến công đó, thầy được phong danh hiệu “Dũng sĩ Quyết thắng” và được cử đi học lớp cán bộ trung đội.

Nhà giáo Ưu tú, Dũng sĩ Quyết thắng Nguyễn Văn Khởi trong buổi lễ gặp mặt Tổng Bí thư Tô Lâm, tháng 4/2025.

Những năm tiếp theo, thầy tiếp tục chiến đấu tại nhiều mặt trận khác nhau: tháng 7/1973 tham gia đánh địch giải tỏa tại đường 14, tháng 12/1973 đánh địch kiềm kích tại cầu Sông, cuối năm 1974 củng cố công sự tại Đồng Xoài, Phước Long, Định Quán, và đến tháng 4/1975, thầy tham gia Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử, góp phần giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước. Sau đó, thầy ở lại tiếp quản Sài Gòn đến cuối năm 1976. Với những đóng góp trong kháng chiến, thầy được tặng Huy chương Kháng chiến hạng Nhất, Huân chương Chiến sĩ Giải phóng hạng Nhì, hạng Ba cùng nhiều phần thưởng cao quý khác. “Tôi luôn tự nhủ phải giữ vững lập trường, không ngại hi sinh, kiên định hoàn thành mọi nhiệm vụ mà Đảng và Tổ quốc giao phó”, thầy chia sẻ.
Khi đất nước hòa bình, năm 1977 thầy phục viên và tiếp tục theo học tại Trường Cao đẳng Sư phạm Hà Bắc, sau đó là Đại học Sư phạm Hà Nội giai đoạn 1978 - 1982. Ra trường, thầy công tác tại Trường Sư phạm miền núi Hà Bắc, rồi chuyển về Trường Cấp 3 số II Gia Lương (nay là Trường THPT Gia Bình số 1, tỉnh Bắc Ninh). Trên bục giảng, người lính năm xưa vẫn giữ tác phong kỉ luật, tinh thần trách nhiệm và lòng tận tụy với nghề. Hơn hai mươi năm gắn bó với sự nghiệp trồng người, thầy đã dìu dắt biết bao thế hệ học sinh trưởng thành. Năm 2006, thầy được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu cao quý Nhà giáo Ưu tú, phần thưởng xứng đáng cho cả cuộc đời cống hiến.
Sau khi nghỉ hưu năm 2012, thầy Khởi vẫn tích cực tham gia các hoạt động xã hội, gắn bó với Hội Cựu chiến binh, chăm lo cho con cháu và luôn nhận được sự yêu mến, kính trọng của bà con trong thôn xóm. Mới đây, thầy vinh dự đại diện Hội Cựu chiến binh tỉnh Bắc Ninh tham dự Lễ kỉ niệm 50 năm Ngày Giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, và được trao tặng Huy hiệu 50 năm tuổi Đảng, phần thưởng cao quý ghi nhận cả một đời cống hiến không ngừng nghỉ.
Câu chuyện về cuộc đời thầy Nguyễn Văn Khởi là hình ảnh đẹp của người lính, người thầy Việt Nam: dũng cảm trong chiến đấu, tận tụy trong giảng dạy, giản dị trong đời thường. Kí ức về 150 ngày đêm giữ đường 13 mãi là trang sử hào hùng, soi sáng tấm gương của một con người sống trọn vẹn vì Tổ quốc, vì thế hệ mai sau.

NGUYỄN VĂN HẢI