Kết thúc cuộc tranh chấp di sản của Franz Kafka

 Sau hơn một thập kỷ tranh chấp những di cảo của nhà văn Franz Kafka, Thư viện quốc gia Israel đã thu hồi hàng ngàn giấy tờ, tư liệu và một số bản thảo quan trọng.

“Số phận” long đong của những bản thảo

Kafka sinh ra trong một gia đình Do Thái nói tiếng Đức ở Praha, khi ấy là một phần của Đế quốc Áo-Hung. Sau khi tốt nghiệp ngành luật ở đại học, ông đi làm ở một công ty bảo hiểm. Kafka bắt đầu viết những truyện ngắn trong lúc rảnh rỗi và trong suốt phần đời còn lại ông luôn phàn nàn về khoảng thời gian ít ỏi có thể cống hiến cho việc sáng tác – điều mà ông dần xem là thiên hướng của mình. Ông ưa liên lạc bằng thư từ, đã viết hàng trăm lá thư cho gia đình và những người bạn gái thân thiết, trong đó có thư gửi cho cha, hôn thê Felice Bauer và em gái Ottla. Mối quan hệ phức tạp, khó khăn với người cha có tầm ảnh hưởng quan trọng lên tác phẩm của Kafka, và dù xung đột với bản tính Do Thái bên trong mình, cho rằng nó không tác động gì tới ông, tuy nhiên mọi người đều nhận thấy nó có dấu ấn rất đậm nét trên văn chương của ông.

Năm 1924, khi Franz Kafka chưa đầy 41 tuổi, căn bệnh lao phổi đã cướp đi một tài năng văn chương hiếm có. Trước khi chết, nhà văn ủy thác cho Dora Diamant, người tình cuối đời của mình và người bạn tâm giao - Max Brod phải tuyệt đối giữ bí mật hoặc thiêu hủy toàn bộ những gì mà ông đã gửi họ.

Thế nhưng cả Dora Diamant và Max Brod đều không làm theo lời Kafka dặn. Dora Diamant vẫn giữ lại hơn một chục bức thư và hai chục cuốn sổ ghi chép của Kafka. Thật không ngờ, tất cả những tư liệu đó đã biến mất vào năm 1933.

Về phía Max Brod ông đã giữ lại toàn bộ di cảo và hoàn thành việc biên tập chúng. Từ đó, những tác phẩm như Vụ án (1925), Lâu đài (1926), Nước Mỹ (1927) và năm 1937, cuốn nghiên cứu đầu tiên về thân thế và sự nghiệp của Franz Kafka đã đến với bạn đọc.

Năm 1939, khi quân Đức tiến vào Praha, Max Brod chạy sang Palestine, theo đó chiếc vali chứa di cảo của Kafka cũng được chuyển sang Tel Aviv, nơi ông dự định chuyển đến sông.

Khi đã định cư ở Tel Aviv, ông tuyển dụng Esther Hoffe làm thư ký đồng thời là quản gia cho mình. Năm 1968, Max Brod qua đời, giao lại chiếc vali tư liệu của Kafka cho Esther Hoffe – thư ký riêng đồng thời là người tình cuối đời của mình. Thời gian sau đó, Esther Hoffe đã nhiều lần bán bản thảo và một số tư liệu quan trọng của nhà văn Franz Kafka. Năm 2008, bà Hoffe qua đời ở tuổi 101, giao lại toàn bộ tài sản của mình (bao gồm tư liệu của Kafka) cho các con gái.

Tuy nhiên, Thư viện quốc gia Israel cho rằng Esther Hoffe không có quyền chuyển tư liệu của Kafka cho các con bởi đó là tài sản không thuộc sở hữu của bà. Chính vì vậy, Thư viện đã đệ đơn yêu cầu tòa án can thiệp để thu hồi những di sản của Kafka nhằm mở một kho tư liệu về nhà văn phục vụ mục đích học tập và nghiên cứu.

Một số bức vẽ trong cuốn sổ tay của Franz Kafka

Cuộc tranh chấp đi đến hồi kết

Kể từ năm 2008, Thư viện quốc gia Israel đã giành được một số phán quyết pháp lý cho phép sở hữu các tài liệu của Kafka. Khi thủ tục tố tụng tại tòa kết thúc vào năm 2016, họ bắt đầu thu thập các giấy tờ lưu lạc của nhà văn.

Tháng 5/2019, tòa án Wiesbaden, Đức đã quyết định trao hàng ngàn giấy tờ và di cảo quan trọng cho Israel. Trong đó bao gồm cả những tư liệu được xem là bị đánh cắp từ hơn một thập kỷ trước. Một số tư liệu tìm thấy trong căn hộ của bà Esther Hoffe, ngân hàng thành phố Tel Aviv và ngân hàng UBS của Thụy Sĩ.

Stefan Litt, đại diện quản lý Thư viện quốc gia Israel cho biết: “Chúng tôi đã mang về 60 tập tư liệu. Những tư liệu quý này sẽ giúp chúng tôi làm sáng tỏ nhiều điều, trong đó đặc biệt là tính cách nhà văn. Thật sự không có Max Brod, chúng tôi sẽ không biết Kafka là ai”.

“Tất cả các bản thảo, tư liệu của Kafka mà chúng tôi đang cất giữ sẽ được số hóa và công bố trên toàn thế giới. Hi vọng sẽ có một thư viện điện tử vào cuối năm nay”, Stefan Litt cho biết thêm.

NGUYỄN LINH dịch tổng hợp