Kéo dài từ ngày 1/10/2025 đến 6/4/2026, triển lãm John le Carré: Tradecraft do Thư viện Bodleian tại Oxford tổ chức sẽ lần đầu tiên trưng bày các vật phẩm lưu trữ...
Kéo dài từ ngày 1/10/2025 đến 6/4/2026, triển lãm John le Carré: Tradecraft do Thư viện Bodleian tại Oxford tổ chức sẽ lần đầu tiên trưng bày các vật phẩm lưu trữ, qua đó tôn vinh “nghề nghiệp” đặc biệt của “cha đẻ” nhiều tiểu thuyết điệp viên nổi tiếng nhất thế giới - John le Carré.
Nhắc đến dòng tiểu thuyết phản gián, không thể không nhắc đến John le Carré. Những tác phẩm gián điệp kinh điển thời chiến tranh lạnh của ông đã bán được hàng chục triệu bản trên khắp thế giới, truyền cảm hứng cho nhiều bộ phim và chương trình truyền hình chuyển thể ăn khách nửa thế kỉ qua.
Chứa hơn 1.200 hộp tài liệu, kho lưu trữ này bao trùm toàn bộ cuộc đời và sự nghiệp của Cornwell (họ thật của tác giả) từ thời là sinh viên tại Đại học Lincoln (Oxford), cho đến những bản thảo được viết trong những tuần cuối đời. Kho lưu trữ hứa hẹn sẽ mang đến một cái nhìn độc đáo về phương pháp làm việc của người đã định hình nên tiểu thuyết gián điệp hiện đại.
Triển lãm sẽ khắc họa John le Carré như một nhà văn từng làm điệp viên chứ không phải là một điệp viên trở thành nhà văn.
Theo đó lúc sinh thời, le Carré muốn kho lưu trữ của bản thân được đặt tại trường cũ và sau khi qua đời vào năm 2020 ở tuổi 89, kho lưu trữ này đã chính thức được tặng cho quốc gia thông qua chương trình ngăn chặn việc kho lưu trữ bị thất thoát ra nước ngoài. Nhắc đến nhân vật điệp viên Anh điển hình, khiêm tốn George Smiley trong Điệp viên từ vùng đất lạnh, le Carré từng nói: “Oxford là ngôi nhà tinh thần của Smiley, cũng như là của tôi vậy.”
Được đồng giám tuyển bởi cộng sự và bạn thân của le Carré - Giáo sư Federico Varese và Tiến sĩ Jessica Douthwaite, với sự hỗ trợ của gia đình le Carré, triển lãm John le Carré: Tradecraft sẽ mang đến một bức chân dung đa chiều về cuộc đời và quá trình sáng tạo của tác giả này. Tại đây sẽ trưng bày các nghiên cứu, bản thảo và bản chỉnh sửa cho tiểu thuyết, sách phi hư cấu và các tác phẩm chuyển thể của ông, cũng như thư từ cá nhân. Những điểm nổi bật bao gồm các bản thảo có chú thích của Điệp viên từ vùng đất lạnh, The Constant Gardener và The Little Drummer Girl, những bức ảnh gia đình chưa từng công bố trước đây, các bản phác thảo, tranh màu nước gốc và thư gửi người hâm mộ, bạn bè.
Những hiện vật này cho thấy ông đã chỉnh sửa tiểu thuyết của mình nhiều lần ra sao. Đơn cử trong bản thảo cho Điệp viên từ vùng đất lạnh, ông đã mô tả Smiley là “nhỏ con, mập mạp và cùng lắm cũng chỉ ở độ tuổi trung niên”, kèm theo một dòng chú thích: “Chân hắn ta ngắn, dáng đi chẳng hề nhanh nhẹn.”
Phác thảo bằng bút và mực có tựa đề 'Oxforder Gesichter' (Những khuôn mặt Oxford) khoảng năm 1953 của le Carré.
Trong khi le Carré nâng tầm tiểu thuyết gián điệp lên thành nghệ thuật cao cấp, tạo ra sự đối lập mạnh mẽ với James Bond quyến rũ của Ian Fleming, thì triển lãm chủ yếu sẽ miêu tả ông như một nhà văn từng làm điệp viên - như chính ông tự nhìn nhận - chứ không phải một điệp viên trở thành nhà văn. Những hiện vật trưng bày sẽ cho thấy cách ông thu thập thông tin, lên kế hoạch cho câu chuyện và xây dựng những nhân vật biểu tượng như Smiley và Karla - điệp viên KGB xảo quyệt ra sao.
Tên của triển lãm dựa trên “thủ thuật” mà ông dùng để mô tả các kĩ thuật gián điệp, nhưng những người phụ trách triển lãm cho biết “cũng có thể áp dụng cho nghề nghiệp và sự khéo léo của ông với tư cách là một nhà văn và nhà bình luận xã hội”. Ngoài ra, sự kiện sẽ trưng bày những hiện vật hé lộ mối quan hệ của le Carré với bạn bè và gia đình. Trong đó ảnh hưởng sâu sắc của người vợ thứ hai – Jane - người đã đánh máy mọi thứ le Carré viết tay, cũng như chú thích bản thảo, biên tập và sắp chữ cho mỗi cuốn sách, sẽ hiện lên rõ nét. Bên cạnh đó, những bức thư riêng cũng sẽ được “đưa ra ánh sáng”, trong đó có một ghi chú viết tay cho thấy ông không thoải mái với những đồn đoán của công chúng về sự nghiệp gián điệp của mình trước khi thực sự xác nhận chúng. Ông viết: “Tại sao mọi người lại nghi ngờ tôi là gián điệp nhỉ? Nếu tôi viết về tình yêu hay cao bồi hoặc thậm chí là tình dục, mọi người sẽ nghĩ rằng đó là sở thích và vì vậy tôi bịa ra những câu chuyện đó. Chẳng phải thế sao?”.
Le Carré đã làm việc với tư cách là nhà ngoại giao và điệp viên bí mật cho MI5 và MI6 trước khi danh tính của ông được “kẻ phản bội” Kim Philby chuyển cho người Nga. Người này sau đó đã truyền cảm hứng cho nhân vật điệp viên Liên Xô trong Điệp viên từ vùng đất lạnh.
Không dừng ở đó, tại đây cũng sẽ có một lá thư mà trong đó nam diễn viên Alec Guinness nghi ngờ về sự phù hợp của bản thân với vai Smiley trong phiên bản truyền hình đầu tiên của Điệp viên từ vùng đất lạnh vì anh “không thực sự tròn trịa và có hai cằm”. Le Carré sau đó đã thuyết phục anh nhận vai và cuối cùng nam tài tử đã có một trong những vai diễn đáng nhớ nhất của mình.
Tiếp tục phản ánh cách tiếp cận nghiên cứu nghiêm ngặt của le Carré, bên cạnh triển lãm, một cuốn sách cùng tên cũng sẽ được ra mắt song song. Trong đó, các tác giả sẽ khám phá mối liên hệ chặt chẽ của ông với các nhà điều hành tình báo, người tố giác doanh nghiệp, các nhà nhân đạo cũng như sự tận tâm trong việc vạch trần nạn tham nhũng, chẳng hạn như các hành vi phi đạo đức trong ngành dược phẩm.
Giáo sư Federico Varese chuyên ngành tội phạm học tại Oxford, người có những tác phẩm như The Russia Mafia và là một trong những người bạn mà le Carré thường gửi bản thảo đầu tiên để thẩm định tác phẩm, nhớ lại: “Ông ấy rất cởi mở với những đề xuất chỉnh sửa sao cho hay hơn”. Sau khi nghiên cứu nội dung kho lưu trữ, ông cho biết bản thân rất ngạc nhiên trước quy mô nghiên cứu của le Carré: “Ông ấy giống như một học giả vậy. Trong quá trình viết, ông sẽ đến những nơi bản thân muốn viết và thực địa như một nhà nhân chủng học hay xã hội học thực thụ. Ông ấy đọc rất nhiều, phỏng vấn người dân ở hiện trường, ghi chép rồi viết thành tiểu thuyết. Ông ấy làm điều đó cho tất cả các tiểu thuyết, một điều khá phi thường. Triển lãm này như cách tỏ lòng tôn kính đến một người mà chúng tôi vô cùng ngưỡng mộ”.
Tiến sĩ Jessica Douthwaite - đồng giám tuyển của triển lãm, cho biết: “Những người hâm mộ le Carré lâu năm và cả những ai chưa biết đến sách của ông đều sẽ vô cùng hào hứng với triển lãm độc đáo về phương pháp viết của tác giả này. Trong đó tinh thần nghiên cứu, sự kĩ càng khi tìm hiểu các vấn đề thực tế và sự tỉ mỉ đến từng chi tiết đã họa nên một cây bút hấp dẫn”.
Richard Ovenden - Thủ thư của Bodley và Giám đốc Helen Hamlyn của Thư viện Đại học bộc bạch: “Thư viện Bodleian vô cùng vinh dự được đại diện để lưu giữ kho lưu trữ quốc gia của nhà văn John le Carré. David (tên thật của tác giả) là một người bạn tuyệt vời của nơi đây và Oxford. Chúng tôi rất vui mừng được mở cửa kho lưu trữ của ông để học giả và công chúng có thể nghiên cứu và chiêm ngưỡng”.
Nick Harkaway, nhà văn và là con trai của John le Carré, tiết lộ: “Oxford đã đón nhận cha tôi khi ông tuyệt vọng muốn thoát khỏi ảnh hưởng tàn bạo của ông nội và vẫn giữ ông lại khi ông không đủ khả năng chi trả học phí. Bodleian là nơi trú ẩn của ông lúc bấy giờ, và giờ đây ông chọn làm nơi lưu trữ. Cảm giác của tôi như được trở về nhà vậy”.
NGÔ MINH dịch từ The Guardian và Thông báo của Thư viện Bodleian