Với một giọng văn vừa hài hước đen tối, vừa giàu sức gợi, tiểu thuyết đầu tay Bloody Awful in Different Ways của nhà văn Thụy Điển Andrev Walden....
Với một giọng văn vừa hài hước đen tối, vừa giàu sức gợi, tiểu thuyết đầu tay Bloody Awful in Different Ways của nhà văn Thụy Điển Andrev Walden đang tạo nên dấu ấn mạnh mẽ trong văn đàn châu Âu.
Andrev Walden.
Cuốn sách mở đầu bằng một lời đề tặng đặc biệt: “For Mum (Note: not in a passive-aggressive way)” - “Tặng mẹ (Lưu ý: không theo cách thụ động gây hấn)”. Chỉ với một dòng, tác giả đã hé lộ phần nào giọng văn tưng tửng nhưng sâu sắc trải dài suốt 340 trang tiếp theo.
Với câu mở đầu đơn giản nhưng đầy sức nặng: “Ngày xửa ngày xưa, tôi có bảy người cha trong bảy năm. Đây là câu chuyện về những năm tháng đó,” Walden đưa độc giả bước vào một thế giới tuổi thơ đầy biến động, nơi mỗi người cha kế tiếp xuất hiện rồi biến mất, để lại những vết hằn riêng trong cuộc đời cậu bé Andrev.
Những người cha tệ hại theo cách riêng
Câu chuyện được chia thành bảy phần, mỗi phần gắn liền với một “người cha” – là người tình của mẹ tác giả - được gọi bằng biệt danh do chính Andrev lúc nhỏ đặt dựa trên đặc điểm nổi bật: từ “Phù thủy thực vật”, “Kẻ trộm”, “Kẻ giết người” đến “Nghệ sĩ”... Hầu hết trong số họ đều khiến cậu thất vọng, nhiều người trong đó có hành vi bạo lực, thô lỗ hoặc tàn nhẫn.
Mặc dù được gắn mác tiểu thuyết, nhưng tác phẩm lại mang đậm màu sắc tự truyện. Chính người kể chuyện cũng thừa nhận: “Nếu có điều gì nghe có vẻ bịa đặt, thì bạn có thể chắc chắn rằng đó là sự thật.” Ngược lại, những chi tiết hư cấu được giấu kĩ trong những điều tưởng như vụn vặt như màu sắc của một chiếc gối.
Bằng cách đan xen giữa hai “Andrev” - một cậu bé non nớt sống trong câu chuyện, và một người đàn ông trưởng thành đang thuật lại câu chuyện đó - Walden tạo ra một lớp trần thuật hậu hiện đại tinh tế, có phần dí dỏm và thường xuyên tự phá vỡ chính cấu trúc truyền thống của tiểu thuyết. Trong một đoạn mở đầu, anh thậm chí tự phê bình quyết định bắt đầu câu chuyện quá sớm: “Tôi không nên bắt đầu từ đó… nhưng tôi nghĩ nên giữ lại phần mở đầu này vì nó đóng vai trò như một cầu nối đến một vòng cung kịch tính.” Những khoảnh khắc tự phản tư như vậy tuy có thể gây chia rẽ độc giả, nhưng nhờ giọng văn duyên dáng và thông minh, chúng lại trở thành điểm nhấn riêng của cuốn sách.
Hài hước, sắc sảo nhưng ẩn chứa một nỗi buồn sâu sắc
Không khó hiểu khi Bloody Awful in Different Ways trở thành cuốn sách bán chạy nhất tại Thụy Điển năm 2023 và giành giải August Prize - giải thưởng văn học danh giá bậc nhất nước này. Bởi lẽ, Walden sở hữu một khả năng quan sát tinh tế và phong cách văn xuôi giản dị nhưng đậm chất thơ, trong đó hài hước luôn song hành cùng những gam màu u tối.
Một ví dụ điển hình là khi cậu bé Andrev sống cùng họ hàng, cậu ngạc nhiên khi liên tục phát hiện thêm những người anh chị em họ mới: “Cứ như đang mở từng cánh cửa trong một lịch Mùa Vọng – wow, thêm một người nữa đây.” Vài trang sau, cậu tiếp tục: “Khi chúng tôi trở về căn hộ ở Tomtebogatan, những người anh chị em họ mới lại xuất hiện từ trên tường.” (Lúc này, cậu vẫn chưa nhận ra rằng dì mình làm nghề trông trẻ.)
Tuy nhiên, ẩn sau những tiếng cười là một hiện thực cay đắng. Gần như tất cả các “người cha” trong đời Andrev đều hiện lên với những đặc điểm tiêu cực: ích kỷ, bạo lực, lừa dối, thậm chí là độc ác. Chính sự kiệm lời của Walden khiến những chi tiết kinh hoàng trở nên lạnh lẽo hơn, như đoạn ông mô tả một người phụ nữ tên Little Cloud bị người yêu cũ tấn công bằng búa: “Anh ta không muốn vào nhà. Tất cả những gì anh ta muốn là đập vào đầu bà ta bằng búa, và anh ta đã làm vậy, không một lời.” Sự bình thản đến rợn người trong cách kể khiến khoảnh khắc ấy càng thêm ám ảnh.
Một hành trình trưởng thành đầy đau thương và tỉnh táo
Trong số bảy người cha, "Phù thủy thực vật" nổi bật hơn cả nhờ được khắc họa kĩ lưỡng và mang nét đặc sắc riêng. Dù một số người cha khác có phần mờ nhạt và dễ lẫn lộn, nhưng điều đó dường như không ảnh hưởng nhiều đến trọng tâm câu chuyện, bởi Bloody Awful in Different Ways không phải là câu chuyện về những người đàn ông, mà là về Andrev. Và, ở một mức độ nào đó, là về người mẹ của cậu - một người phụ nữ yếu đuối nhưng bền bỉ trong nỗ lực giữ vững mái ấm giữa những cơn bão đời.
Tác phẩm cũng tránh xa các thủ pháp kể chuyện kịch tính hay “twist” bất ngờ. Như lời người kể chuyện từng cảnh báo: “Đừng kì vọng vào một bước ngoặt – câu chuyện này không có những thứ như vậy.” Thay vào đó, Walden đặt niềm tin vào ngòi bút của mình và điều đó phần lớn đã được đền đáp xứng đáng.
Mặc dù sức hút của câu chuyện có phần giảm nhẹ ở phần cuối khi các chương về những “người cha” bắt đầu trở nên lặp lại nhưng phong cách kể chuyện tinh tế, sắc sảo cùng cảm xúc chân thực khiến độc giả khó lòng dứt ra được. Đến cuối cùng, ta không chỉ đọc một câu chuyện về tuổi thơ, mà còn là một hành trình chữa lành đầy đau thương nhưng cũng không kém phần nhân hậu.
Bloody Awful in Different Ways là minh chứng cho khả năng kể chuyện độc đáo của Andrev Walden - người biến những kí ức đen tối thành một tác phẩm vừa đáng buồn, vừa không thể không bật cười.
MINH KIÊN dịch