Giải Booker 2025 có “lựa chọn tốt nhất” trong nửa thế kỉ lịch sử

Danh sách đề cử dài của giải Booker danh giá vừa được công bố vào cuối tuần qua. 13 tác phẩm của các tác giả đến từ nhiều quốc gia khác nhau đã góp phần làm nên danh sách mà Chủ tịch ban giám khảo tuyên bố đây có thể là “lựa chọn tốt nhất trong lịch sử 56 năm” của giải thưởng này.

13 cuốn sách vào danh sách dài của giải Booker 2025.

Năm nay, các nhà văn Anh xuất hiện nhiều nhất với 5 tên tuổi: Andrew Miller, Natasha Brown, Benjamin Wood, Jonathan Buckley và tác giả người Anh gốc Hungary David Szalay. Trong đó Universality của Natasha Brown là tác phẩm ngắn nhất, có chủ đề khác biệt nhất trong danh sách đề cử. Có màu sắc châm biếm, tác phẩm mở đầu bằng việc một nhà báo đưa tin về một cuộc tấn công tàn bạo tại một cộng đồng hippie. Trong khi đó One Boat của Jonathan Buckley cũng rất được chú ý khi là tác phẩm đầu tiên được đề cử của NXB Fitzcarraldo - nơi nổi tiếng với việc xuất bản các tác phẩm đoạt giải Nobel và Booker Quốc tế. Nó xoay quanh một người phụ nữ đau buồn vì cái chết của cha mình.

Chủ tịch ban giám khảo Roddy Doyle lưu ý các tiểu thuyết đều có sự "thử nghiệm với hình thức" đồng thời "khám phá quá khứ cũng như chọc ngoáy vào hiện tại mong manh của chúng ta". Ông nói: “Danh sách này thật tuyệt vời. Tôi nghĩ mình chưa từng nhìn thấy dàn đề cử nào hay như thế. Khi đã thêm xong cuốn sách cuối cùng, chúng tôi đều thấy nhẹ nhõm, phấn khởi và có lẽ là hơi tự hào nữa.”

Những cuốn sách lọt vào danh sách dài này sẽ đưa độc giả đến một trang trại ở miền nam Malaysia, một khu nhà ở Hungary và một thị trấn ven biển nhỏ ở Hy Lạp. Chúng soi rọi cuộc sống của những người Hàn Quốc ở Nhật Bản hậu thuộc địa, một người Ấn Độ nhớ nhà ở Vermont tuyết phủ, một nạn nhân sống sót sau tra tấn ở Kosovo đang sống ở New York, một ngư dân đánh bắt tôm ở miền bắc nước Anh, một người mẹ có con bị bỏ rơi ở Venezuela và thậm chí cả những loài ốc sên đang bị đe dọa ở Ukraine đương đại.

Ban giám khảo năm nay của giải Booker 2025.

Có một cuốn tiểu thuyết khởi nguồn từ một truyện ngắn đăng trên tờ New Yorker, một cuốn mất gần 20 năm để hoàn thành và một cuốn khác là cuốn đầu tiên trong bộ tứ tiểu thuyết được đề xuất. Có những cuốn sách khám phá nam tính hiện đại dưới nhiều hình thức, mối liên kết sâu sắc giữa mẹ và con cùng cách mà đất nước, giai cấp, chủng tộc và lịch sử định hình cuộc sống con người.

Năm nay có 9 trong số 13 tác giả lọt vào vòng chung khảo là những người lần đầu được đề cử. Với những gương mặt gạo cội, nhà văn gốc Ấn Kiran Desai đã góp mặt sau 19 năm từ khi bà nhận giải thưởng cao nhất cho Di sản của mất mát vào năm 2006. Nếu chiến thắng với The Loneliness of Sonia and Sunny được ấp ủ trong 2 thập kỉ, bà sẽ trở thành cây bút thứ năm 2 lần chiến thắng trong lịch sử giải thưởng. Cuốn sách dự kiến được phát hành vào tháng 9 tới, kể về 2 người nhập cư Hoa Kì trở về quê hương Ấn Độ vô tình gặp nhau trong một chuyến tàu đêm. Dày gần 700 trang, ban giám khảo gọi đây là tác phẩm "đồ sộ và lôi cuốn", "gói gọn một câu chuyện ngụ ngôn hiện thực huyền ảo trong một tiểu thuyết xã hội được lồng ghép vào một câu chuyện tình yêu".

Trong khi đó Maria Reva và Ledia Xhoga là 2 tiểu thuyết gia có tác phẩm đầu tay được đề cử. Trong Endling, Maria Reva người Canada gốc Ukraine đã tập trung vào hành trình của ba người phụ nữ và một con ốc sên cực kì nguy cấp băng qua Ukraine đương đại trong cuộc xung đột với Nga. Tiểu thuyết được tờ The Times ca ngợi là "một cơn lốc xoáy đầy tham vọng và gây sửng sốt". Còn với Misinterpretation của Xhoga người Mĩ gốc Albania, câu chuyện xoay quanh một phiên dịch viên miễn cưỡng đồng ý làm việc với một nạn nhân sống sót sau cuộc tra tấn ở Kosovo.

2 tác giả từng lọt vào danh sách rút gọn năm nay là Andrew Miller - tác giả cuốn tiểu thuyết Oxygen được đề cử năm 2001 và Szalay với All That Man Is được đề cử năm 2016. Năm nay họ góp mặt lần lượt với The Land in Winter - một tiểu thuyết lấy bối cảnh mùa đông lạnh giá nhất nước Anh và Flesh - cuốn sách sử dụng văn xuôi giản tiện để khắc họa chân dung cuộc đời của một người đàn ông khi ông đi từ Hungary đến Iraq rồi London, dùng mọi thủ đoạn để có được cuộc sống đầy đặc quyền. Các nhà phê bình Anh ca ngợi cuốn sách của Miller vì cách miêu tả tinh tế về những nhân vật chính có khiếm khuyết.

Cũng đến từ nước Anh là Benjamin Wood với Seascraper kể về một ngư dân bị một vị đạo diễn Hollywood làm đảo lộn cuộc sống. Wood được đánh giá là "một trong những tiểu thuyết gia Anh xuất sắc nhất mà ta chưa từng nghe đến”. Chia sẻ về lí do chọn tác phẩm vào danh sách dài, các giám khảo cho biết đây “là cuốn sách về những giấc mơ, là cuộc khám phá về giai cấp và gia đình, là sự tôn vinh sức mạnh và vinh quang của âm nhạc, là thách thức đối với những giới hạn của chủ nghĩa hiện thực văn học cũng như một câu chuyện tình yêu đẹp đẽ”.

Cựu cầu thủ bóng rổ chuyên nghiệp người Mỹ Ben Markovits cũng lọt vào danh sách đề cử cho cuốn tiểu thuyết thứ 12 The Rest of Our Lives. Tác phẩm kể câu chuyện của một người đàn ông quyết định thực hiện một chuyến đi đường dài sau khi đưa người con gái đến trường đại học. Các giám khảo đánh giá đây là tác phẩm “chân thật, ấm áp một cách tự nhiên và đã sử dụng những khía cạnh nhỏ nhất của hành vi con người để củng cố những chủ đề lớn như cái chết, bệnh tật và tình yêu”.

Ngoài ra, trong danh sách dài còn có nhà văn Malaysia Tash Aw, tác giả người Trinidad Claire Adam và các nhà văn người Mĩ Susan Choi và Katie Kitamura. Trong đó Audition của Kitamura kể về một nữ diễn viên bị cuốn vào mối quan hệ với một người đàn ông ngang tuổi con trai, trong khi Flashlight của Susan Choi có phần hài hước kể về một gia đình người Mĩ gốc Hàn. Love Forms của Claire Adam lại kể về một người phụ nữ Trinidad đang cố gắng tìm lại đứa con mà bản thân đã bỏ rơi khi còn nhỏ và được đánh giá là “một sự tàn phá âm thầm”. Nhà văn Malaysia Tash Aw góp mặt với phần đầu tiên trong bộ tứ về một người đàn ông Malaysia hồi tưởng lại kì nghỉ hè tuyệt đẹp thời niên thiếu của mình.

Ban giám khảo năm nay gồm ngôi sao phim Sex and the City - Sarah Jessica Parker cùng 3 nhà văn từng được đề cử/ chiến thắng giải Booker trước đó: Ayọ̀bámi Adébáyọ̀, Roddy Doyle và Kiley Reid. Nhà phê bình Chris Power cũng góp phần hoàn thành danh sách.

Được thành lập năm 1969, Booker là một trong những giải thưởng danh giá nhất trong giới văn học, được trao hàng năm cho một tiểu thuyết viết bằng tiếng Anh và xuất bản tại Anh hoặc Ireland. Năm ngoái, tác phẩm chiến thắng là Orbital đầy suy tư của Samantha Harvey xoay quanh các phi hành gia trên Trạm Vũ trụ Quốc tế. Hội đồng giám khảo năm nay sẽ đọc lại 13 tác phẩm được đề cử và sau đó lập danh sách rút gọn gồm 6 cuốn, dự kiến công bố vào ngày 23/9 trước khi người chiến thắng được công bố vào ngày 10/11 tại một buổi lễ ở Old Billingsgate, London. Người chiến thắng sẽ nhận được 50.000 bảng Anh, trong khi các tác giả lọt vào vòng chung khảo sẽ nhận được 2.500 bảng Anh cùng với một ấn bản sách bìa cứng đặc biệt.

Thành công của giải Booker những năm gần đây đã thúc đẩy doanh số bán sách của các tiểu thuyết gia tăng. Đơn cử chỉ trong tuần sau khi cuốn Prophet Song của nhà văn người Ireland Paul Lynch được xướng tên là người chiến thắng năm ngoái, doanh số đã tăng 1.500% và cuốn sách đã leo lên vị trí thứ 3 trong danh sách bán chạy nhất của Sunday Times. Những người đoạt giải Booker gần đây khác bao gồm Samantha Harvey, Shehan Karunatilaka, Damon Galgut, Bernadine Evaristo và Margaret Atwood. Trong đó Atwood là người gần nhất từng chiến thắng hai lần ở giải thưởng này.

NGÔ THUẬN PHÁT dịch từ The New York Times