Nhân dịp Tết Nguyên đán Bính Ngọ, tháng 12 năm 2025 bản tiếng Anh Tết All Round (Muôn miền Tết, tác giả: Rơm và Quỳnh Hương) - cuốn sách dành cho thiếu nhi về văn hóa tết trên mọi miền Việt Nam sẽ được Major Books phát hành tại London (Anh). Major Books là nhà xuất bản do một nhóm người Việt trẻ yêu quý, tự hào về văn học Việt Nam thành lập tại Anh với mục đích đưa văn hóa, văn học Việt Nam đến với thế giới nói tiếng. Đề cập Major Books, cần nhắc đến Trần Thủy Thiên Kim - người là đồng sáng lập, Giám đốc điều hành, chịu trách nhiệm xuất bản của Nhà xuất bản này.
Đến nay Major Books đã phát hành tại Anh nhiều tác phẩm văn học Việt Nam dịch sang tiếng Anh như Water: A Chronicle (Biên niên sử nước - Nguyễn Ngọc Tư), Making a Whore (Làm đĩ - Vũ Trọng Phụng), The tale of Kiều (Truyện Kiều - Nguyễn Du), Parallels (Song song - Vũ Đình Giang)… Dự kiến tháng 3.2026 Major Books xuất bản Treasury of Vietnamese folk tales (tuyển tập Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam - Nguyễn Đổng Chi sưu tầm, biên soạn; với các truyện như: The Battle Between Sơn Tinh and Thủy Tinh - Sơn Tinh và Thủy Tinh; Mother Liễu Hạnh - Mẫu Liễu Hạnh; The tale of the Betel, Areca, and Slaked Lime - Sự tích Trầu cau; Tấm Cám...). Tiếp đó Major Books sẽ phát hành The Young Die Old (Những đứa trẻ chết già - Nguyễn Bình Phương), Crossroads and Lamposts (Những ngã tư và những cột đèn - Trần Dần)… Lý thú là bản dịch Biên sử nước (dịch giả Nguyễn An Lý) do Quỹ English PEN tài trợ đã giành Giải thưởng dịch thuật PEN Translates, và Major Books là nhà xuất bản thứ hai trong lịch sử Quỹ English PEN đoạt được giải thưởng với cuốn sách lần đầu tiên phát hành.
Trần Thủy Thiên Kim, đồng sáng lập, Giám đốc điều hành, chịu trách nhiệm xuất bản của Nxb Major Books.. Ảnh: NVCC
Sinh năm 1997 tại Hà Nội, du học đại học tại Anh về văn học so sánh, tốt nghiệp xuất sắc, Trần Thủy Thiên Kim học tiếp Cao học về phim tài liệu nhân chủng học - nhánh phim tài liệu thực tế ảo, nhưng tháng 10 năm 2022 chị vẫn khởi nghiệp với việc thành lập Nhà xuất bản Major Books - Sách chính. Tên gọi “Sách chính” chuyển tải suy nghĩ nghiêm túc của Thiên Kim khi cho rằng trên thế giới không có nền văn học nào chỉ nằm ở ngoại vi hoặc chỉ ở bên lề, toàn cầu hóa cần phải bảo đảm sự công bằng, bình đẳng giữa các nền văn học dân tộc khi công bố tác phẩm, mở rộng giao lưu, tiếp xúc, tăng cường hiểu biết lẫn nhau. Thiên Kim nhận thức chính xác về vai trò kết nối có tính nền tảng, bền vững của văn hóa trong khi tạo dựng các quan hệ dân tộc và nhân loại một cách nhân văn; từ đó chị cho rằng cần chủ động đưa tác phẩm văn học dân tộc đến với bạn đọc trên thế giới và muốn vậy, Việt Nam cần nỗ lực, bền bỉ xúc tiến việc dịch, xuất bản tác phẩm văn học Việt Nam ở nước ngoài.
Với Thiên Kim, các nội dung kể trên không xuất hiện một cách ngẫu nhiên mà là kết quả của sự lựa chọn nghiêm túc, sâu sắc về đường hướng và nhãn quan nhằm cung cấp cho độc giả nước ngoài một cái nhìn toàn diện về văn học Việt Nam từ dân gian đến hiện đại, từ quá khứ đến hiện tại, giúp hiểu rõ hơn về văn hóa, lịch sử Việt Nam. Bằng hiểu biết và khả năng tự thân, Thiên Kim cố gắng vừa cẩn trọng lựa chọn vừa đa dạng hóa các giai đoạn, thể loại văn học để hoạch định việc xuất bản phù hợp với đòi hỏi dịch thuật riêng. Phải nói rằng về dịch thuật, các cuốn sách dịch do Major Books xuất bản được chuẩn bị khá kĩ lưỡng. Thiên Kim chủ trương yêu cầu việc dịch thuật trước hết cần căn cứ vào thực tế, mỗi bản dịch không đơn thuần chuyển ngữ từ văn bản sang văn bản mà người dịch phải làm chủ tác phẩm gốc, chuyển ngữ một cách tinh tế, sâu sắc để chuyển tải được “hồn cốt” của tác phẩm gốc. Dịch giả phải thông thạo cả tiếng Việt lẫn tiếng Anh, người Việt Nam là tốt nhất, vì có cơ hội nắm bắt được tác phẩm trên mọi phương diện, có điều kiện “hóa thân” vào tác phẩm, thấu hiểu bối cảnh rồi đắm mình trong đó để chuyển ngữ một cách thanh thoát, sinh động, làm nổi bật được bản sắc, đặc điểm riêng về thể loại, về tư tưởng và nghệ thuật, nội dung và hình thức… Bảo đảm cho mỗi tác phẩm văn học dịch luôn là một sản phẩm đích thực của văn hóa Việt Nam, Thiên Kim và cộng sự không chỉ chú ý chọn, dịch, phát hành, giới thiệu tác phẩm, mà còn kết hợp tổ chức vẽ bìa, minh họa, trình bày… Tất cả các khâu thiết kế, chế bản đều do họa sĩ người Việt ở trong nước thực hiện, đặc biệt là mọi cuốn sách đều được in ngay tại Việt Nam. Vì thế tác phẩm văn học Việt Nam dịch sang tiếng Anh được Major Books xuất bản đều “thuần Việt” đến từng chi tiết, trong sự phong phú về hình thức với phong cách thẩm mĩ riêng.
Bìa sách Tết All Round (Muôn miền Tết).
Để sách có mặt trong đời sống, Thiên Kim chú ý mở rộng môi trường giao tiếp, phát hành tác phẩm. Major Books tận dụng mọi phương tiện quảng bá trên website của nhà xuất bản; mời và tổ chức để dịch giả tiếp xúc với bạn đọc qua Instagram; gặp gỡ và giao lưu tại các nhà sách, thư viện, trường đại học,… đưa sách lên mạng lưới phát hành toàn thế giới như trên các trang thương mại điện tử Amazon, Asterism Books, Central Book... Tiêu biểu có thể kể tới việc Major Books mời dịch giả Nguyễn Bình, người dịch Truyện Kiều sang tiếng Anh, tới nước Anh thực hiện ba cuộc tọa đàm trực tiếp với bạn đọc qua ba đề tài “Thành ngữ trong Truyện Kiều và cách dịch chúng” (tổ chức ở UCL BaseKX - Đại học London), “Cơn thịnh nộ của Kiều” (tổ chức ở The Feminist Library - Thư viện Nữ quyền), “Cái chết của tác giả ở Việt Nam thời Trung đại” (tổ chức ở hiệu sách Burley Fisher Books). Và tháng 10 năm 2025 tại Thư viện tưởng niệm Martin Luther King (Martin Luther King Jr. Memorial Library) ở Washington DC (Mỹ), Hội Việt Nam - Vietnam Society đã tổ chức cuộc trò chuyện về bản dịch Truyện Kiều do Major Books phát hành với sự tham dự của đông đảo cử tọa người Mỹ, người Mỹ gốc Việt...
Mấy năm sau ngày thành lập, Thiên Kim và Nhà xuất bản Major Books đã có một số thành công bước đầu, thiết thực, hiệu quả. Dấn thân vào một công việc khó khăn nhưng Thiên Kim tâm sự rằng chị và Major Books không coi lợi nhuận là mục tiêu cuối cùng mà mong muốn ngày càng mang các câu chuyện quý giá về Việt Nam đến với nhiều độc giả hơn; thông qua văn học độc giả toàn cầu hiểu sâu sắc hơn về văn hóa, con người Việt Nam, tạo ra các cây cầu đưa thế giới đến gần nhau. Gần như Thiên Kim “đi ngược” xu hướng của nhiều bạn cùng trang lứa, song đam mê đầy tính nhân văn của chị là cần được cổ vũ, trân trọng. Được làm điều yêu thích, nghĩ đến việc cuốn sách nhỏ bé có thể đến tay ai đó, mang lại cho họ niềm vui như mình từng được trải nghiệm, có lẽ vậy là đủ để những người như Thiên Kim dấn thân vào quá trình gian nan để làm ra từng cuốn sách. Nói là gian nan bởi dù thế nào “cơm áo” vẫn là chuyện “không đùa”, đến nay phần lớn kinh phí cho các dự án tổ chức dịch, biên tập, minh họa, in, phát hành, tổ chức giao lưu, quảng bá… đều do Thiên Kim và các cộng sự tự lo, một số dự án được các quỹ hỗ trợ dịch thuật như Quỹ nghệ thuật Vương quốc Anh - Arts Council England, Quỹ English PEN,… tài trợ. Tức là để đạt tới mục đích, Thiên Kim vẫn không thể lơ là việc “cơm áo”, vẫn phải quan tâm tới bài toán “lỗ - lãi”, vẫn phải bận bịu với các dự án xin tài trợ. Đằng sau một cuốn sách hoàn chỉnh, chỉn chu là quá trình làm việc của một tập thể, với những giá thành và những công đoạn vô hình. Cũng tức là, dù say mê mang niềm vui là các cuốn sách đến với bạn đọc, Thiên Kim và cộng sự vẫn phải tự thân trải nghiệm, chung một lối dấn thân, thầm lặng chăm chút từng cuốn sách.
Bìa sách Treasury of Vietnamese folk tales (Kho tàng truyện cổ tích Việt Nam).
Có thể nói sự ra đời, phát triển của Nhà xuất bản Major Books là “điểm sáng hiếm hoi” trong bối cảnh ở Việt Nam lời hô hào mở rộng hội nhập giao lưu văn học với thế giới được cất lên khá lâu và ồn ào, nhưng kết quả còn khiêm tốn. Thiên Kim và cộng sự ở Major Books đã tạo dựng cho nhà xuất bản của họ hình ảnh rất cần biểu dương của một nhóm người Việt vì yêu quý, tự hào về văn hóa, văn học Việt Nam mà tự nguyện tìm đến một công việc rất khó khăn. Có thể thấy họ làm việc với sự cân nhắc cẩn trọng, triển khai bài bản, nguyên tắc, dựa trên cơ sở nhận thức sâu sắc. Tuổi trẻ, tài năng, nghiêm túc, nhiệt huyết, tràn đầy niềm đam mê, dồi dào khả năng sáng tạo, quyết tâm, không nề hà,... là các phẩm chất cần ghi nhận ở những người như Thiên Kim.
Khi giao lưu, quảng bá, mở rộng quan hệ văn hóa đang là yếu tố quan trọng để Việt Nam hội nhập với nhân loại, sự ra đời của đơn vị xuất bản như Major Books cần được động viên, khuyến khích. Hội nhập văn hóa với thế giới là công việc có quy mô rộng lớn nhưng rất chi tiết vì liên quan trực tiếp tới từng con người, Nhà nước khó có thể triển khai cụ thể, rành mạch nếu thiếu sự tham gia của toàn dân, của xã hội. Thiết nghĩ cơ quan hữu quan cần ủng hộ, tạo điều kiện giúp đỡ những người như Thiên Kim, các cơ sở như Major Books có cơ hội góp phần quảng bá hình ảnh của đất nước, phát triển và nâng tầng các quan hệ văn hóa dân tộc, làm cho văn hóa cùng con người Việt Nam ngày càng hòa nhập sâu sắc với văn hóa nhân loại.
HÀ YÊN