Bernardine Evaristo, nữ nhà văn Anh nổi tiếng với tiểu thuyết Girl, Woman, Other vừa được trao giải thưởng Đóng góp đặc biệt (Special Award) từ Women’s Prize for Fiction nhân dịp kỉ niệm 30 năm thành lập giải thưởng.
Bernardine Evaristo, nữ nhà văn Anh nổi tiếng với tiểu thuyết Girl, Woman, Other vừa được trao giải thưởng Đóng góp đặc biệt (Special Award) từ Women’s Prize for Fiction nhân dịp kỉ niệm 30 năm thành lập giải thưởng.
Đây là giải thưởng chỉ được trao một lần duy nhất, nhằm vinh danh một cá nhân có ảnh hưởng sâu rộng và bền vững trong lĩnh vực văn học, đặc biệt trong việc nâng cao tiếng nói của những cộng đồng chưa được đại diện đầy đủ. Giải thưởng trị giá 100.000 bảng Anh, do Bukhman Philanthropies tài trợ.
Theo ban tổ chức, Evaristo được chọn vì tác phẩm và sự cống hiến của bà đã mang lại “tác động mang tính chuyển đổi” cho văn học, đồng thời bà không ngừng mở rộng không gian cho những tiếng nói bị thiệt thòi trong xã hội. Ngoài phần thưởng tiền mặt, bà còn nhận được một tác phẩm điêu khắc nghệ thuật mang tên Thoughtful của nghệ sĩ Caroline Russell. Buổi lễ trao giải diễn ra vào ngày 12/6, cùng thời điểm công bố các tác phẩm thắng giải hư cấu và phi hư cấu năm 2025.
Barnando Evaristo được vinh danh cho giải thưởng đặc biệt.
Evaristo chia sẻ bà “vô cùng xúc động và vui mừng” khi nhận được giải thưởng đặc biệt này, coi đó là “phước lành bất ngờ trong cuộc đời”. Bà cũng bày tỏ ý định dùng phần lớn số tiền để hỗ trợ các nhà văn nữ khác, điều mà bà sẽ công bố cụ thể trong thời gian tới. Bà đánh giá cao vai trò của Women’s Prize for Fiction trong ba thập kỉ qua, vì đã dũng cảm và kiên định trong việc tôn vinh văn chương của phụ nữ.
Trong sự nghiệp kéo dài hơn 40 năm, Evaristo luôn gắn bó với văn hóa, nghệ thuật và công bằng xã hội. Năm 1982, sau khi tốt nghiệp ngành sân khấu tại Trường Cao đẳng Rose Bruford, bà cùng hai người bạn thành lập Theatre of Black Women – nhà hát đầu tiên ở Anh do phụ nữ da màu sáng lập, biểu diễn và điều hành. Đây là một cột mốc quan trọng trong hành trình đưa những người phụ nữ da màu lên sân khấu và ra ánh sáng. Một trong những vở kịch đầu tiên được sân khấu này trình diễn là tác phẩm của Jackie Kay – người sau này trở thành Thi sĩ Quốc gia của Scotland.
Các tác phẩm lâu đời được đưa trở lại thị trường nhờ hành động của Bernando Evaristo.
Không dừng lại ở sân khấu, Evaristo dần mở rộng ảnh hưởng của mình trong văn học. Bà đã viết 8 cuốn sách thuộc nhiều thể loại khác nhau như tiểu thuyết, kịch, thơ và phi hư cấu, trong đó nổi bật nhất là Girl, Woman, Other – tác phẩm giúp bà đồng đoạt giải Booker năm 2019 cùng với Margaret Atwood. Cuốn sách là một thành công mang tính đột phá, đồng thời là biểu tượng cho tầm nhìn văn chương độc đáo và sâu sắc của bà. Bên cạnh đó, Evaristo cũng là tác giả của các cuốn Mr Loverman, Blonde Roots, Soul Tourists và gần đây là cuốn hồi kí Manifesto: on never giving up.
Với hơn 80 giải thưởng, học bổng và danh hiệu, sách của bà đã được vinh danh là “Sách của năm” hơn 60 lần. Năm 2022, Evaristo trở thành người phụ nữ thứ hai và là người da màu đầu tiên được bầu làm Chủ tịch Hội Văn học Hoàng gia Anh, một vị trí có tính biểu tượng cao trong nền văn học quốc gia.
Bên cạnh vai trò là nhà văn, Evaristo còn là người khởi xướng và bảo trợ nhiều chương trình phát triển tài năng trẻ và các tác giả thiểu số. Có thể kể đến Spread the Word – chuỗi hội thảo viết sáng tạo cho các cây bút ít được biết đến, và The complete works – chương trình cố vấn cho các nhà thơ da màu. Gần đây nhất, bà thành lập dự án RSL Scriptorium, mời 10 nhà văn mỗi năm đến cư trú và sáng tác tại nhà riêng ở Kent. Đồng thời, bà cũng phụ trách tuyển chọn loạt sách Black britain: writing back nhằm tái phát hành các tác phẩm xuất sắc của các nhà văn da màu từng bị lãng quên.
Evaristo sinh năm 1959 tại Woolwich, Anh, trong một gia đình đa văn hóa, mẹ là người Anh theo Công giáo, cha là người Nigeria nhập cư và làm nghề thợ hàn. Bà lớn lên trong bối cảnh đầy rẫy phân biệt chủng tộc, nhưng cũng thừa hưởng từ cha mẹ tinh thần hoạt động xã hội mạnh mẽ. Cha bà là một ủy viên hội đồng, quản lí công nhân; mẹ bà là giáo viên và đại diện công đoàn. Chính những cuộc biểu tình mà bà tham gia từ nhỏ đã nuôi dưỡng ý thức xã hội sâu sắc trong con người bà.
Evaristo khẳng định ban đầu không có ý định trở thành nhà văn, mà chỉ muốn truyền đạt thông điệp xã hội qua sân khấu. Tuy nhiên, sự thiếu vắng cơ hội đã khiến bà chủ động tạo ra không gian cho chính mình và cho người khác. Sau này, khi trở thành một nhà văn có tiếng, bà luôn nỗ lực hỗ trợ cộng đồng nghệ sĩ, đặc biệt là phụ nữ, người da màu và các nhóm bị gạt ra bên lề. Những tên tuổi lớn như Andrea Levy, Ali Smith hay Helen Dunmore từng công khai ủng hộ và trích dẫn tác phẩm của bà.
Chia sẻ về nguồn cảm hứng trong đời sống, Evaristo xúc động nhắc đến mẹ - người năm nay đã 93 tuổi. Dù bà không bao giờ nghĩ mình là người mạnh mẽ, nhưng trong mắt Evaristo, mẹ chính là tượng đài của sự bền bỉ, cảm thông và dũng cảm vượt qua nghịch cảnh những phẩm chất mà Evaristo cũng đã mang theo trong suốt hành trình văn chương và đấu tranh vì công bằng.
NGÔ THUẬN PHÁT dịch từ The Guardian, Harper’s Bazaar